Үйтолы

Үйтолы –

1. жер асты мешіті. Түпқараған ауданы Таушық ауылының батыс жағынан 2 км жерде, Сарықаспақ дөңінің жанындағы терең сайдың солтүстік-шығысқа қарай бағыттала ойылып салынған. Мешіт құрылысы 4 бөлмеден және жартылай пішіндегі кіреберіс дәлізден тұрады. Бөлмелерінің ұзындығы 3,3 м-ге жуық, ені 3,5 м, орташа биіктігі 2,5 м-дей болып сақталған; мешіттің жалпы биіктігі 7 м. Кіреберісінен кейінгі төбесінен жарық түсіретін ойығы бар орталығы үлкен бөлменің оң және сол жағында екі бөлме, одан әрі қарай аумағы жағынан 2-бөлмеге жалғаса түпкі шағын бөлме (намаз оқитын орын болуы мүмкін) орналасқан. Бөлмелердің аралықтары кең аумақты етіп ашық қалдырылған, қабырғалары доғаланып қашалған, төбелері киіз үйге – аласа күмбезге ұқсатылып жасалған. Жартасты қабырғаның әр жерінде шырақ қоюға арналған шағын ойықтар сақталған. Мешіт ішінде құдық болған. Ел аузында оған ниеті түзу, ақ ниетті адам еңкейсе су шүпілдеп аузына келеді, ал ниеті бұзық адам келгенде, керісінше, суы тартылып қалады деген аңыз сақталған. Ауа райының әсерінен дәліз қабырғалары мүжіліп сынған.
2. Мазар. Таушық ауылының оңтүстік-батысындағы қырат басына қойылған белгілі дін өкілі Үйтолы Тышқанұлының бейіті. Ол мешіт ішінде бала оқытқан, кейін осында жерленген; басына адамдар келіп, түнеп зиярат етеді.