Ұлы біртұтастық дәуірі

Ұлы біртұтастық дәуірі (ағылш. grand unification epoch) — Физикалық космологияда Ұлы біртұтастық теориясы сипаттаған ғалам хронологиясының бір дәуірі болып, ол алғашқы ғаламның Планк дәуірінен кейінгі эволюциясы кезеңі, яғни Жойқын жарылыс басталғаннан кейін шамамен 10−43 секундтан соң басталады, ондағы ғарыш температурасы Ұлы біртұтастық теориясында сипатталған температурамен ұқсас. Егер ұлы біртұтастық энергиясы 1015 GeV болса, онда қатысты температура 1027 К-ден жоғары болады. Осы кезеңдегі төрт фундаменталды әсерлесудің үшеуі - яғни Электромагниттік әсерлесу, күшті әсерлесу және әлсіз әсерлесу қатарлылар электроядеролық күш ретінде біртұтас болды. Ал, өртінші фундаменталды күш болған гравитация Планк дәуірінің соңында электроядеролық күштен бөлінді. Үлкен біртұтастық дәуірінде масса, заряд, леп және түсті заряды секілді физикалық қасиеттер мәнсіз болады.

Ұлы біртұтастық дәуірі Жойқын жарылыстан кейін шамамен 10−36 секундта аяқталды. Осы кезде бірнеше маңызды оқиғалар болды. Күшті күш басқа фундаменталды күштерден бөлініп шығады. Мүмкін, бұл ыдырау процесінің бір бөлігі барион санының сақталуын бұзып, материяның антиматериядан шамалы асып кетуіне себеп болуы мүмкін (бариогенезді қараңыз). Бұл фазалық ауысу сондай-ақ келесі инфляциялық дәуірде ғалам дамуында үстемдік еткен ғарыштық инфляция процессін туғызуы мүмкін.

Тағы қараңыз өңдеу