Әмір Темір мұражайы
Мемлекеттік өзбек Тимуридтер тарихи мұражайы (немесе халық арасында Әмір Темір мұражайы деп те аталады) — Өзбекстанның астанасы — Ташкент қаласында орналасқан. Ол 1996 жылы жұмысын бастады және моңғол қолбасшысы Әмір Темірге (немесе Тамерланға) және оның билігі кезіндегі бүкіл Орта Азия аумағының, сондай-ақ оның бүкіл әулетінің даму тарихына арналған.
| Мемлекеттік өзбек Тимуридтер тарихи мұражайы | |
|---|---|
| |
| Құрылған уақыты | 1996 |
| Орналасқан жері | Ташкент |
| Келушілер саны | 2 млн |
| Ашылу уақыты | 18.10.1996 |
 Ортаққордағы санаты: Мемлекеттік өзбек Тимуридтер тарихи мұражайы
| |
Сипаттамасы өңдеу
Тимуридтер тарихи мұражайы Өзбекстанның "мемлекеттік бірегей ғылыми нысандарының" құрамына кіреді. Мұражайға келушілердің орташа саны жыл сайын
2 миллионға жуық келушілерді, соның ішінде әртүрлі шетелдік мемлекеттік қызметкерлерін құрайды. Олардың көпшілігі мұражайдың арнайы "қонақтар кітабына" енгізілген. Мұражай әртүрлі халықаралық көрмелерге жиі қатысады, сондықтан ол өзінің материалдық және рухани қазынасын бүкіл әлемге танымал етті.
Қордағы сирек кездесетін кейбір жәдігерлер тіпті әртүрлі шетелдік экспозицияларға қойылды: француздардың «Тимуридтік жаңғыруы», Германдық Экспо-2000, Австралияның «Маталар мен керамиканың түстері» Power House музейінде. Тимуридтер мұражайында әр түрлі көрмелер үнемі өткізіліп тұрады: Үндістан елшілігімен бірге "Сирек кездесетін қолжазбалар", Иран елшілігімен "миниатюралық кескіндеме", Оман Сұлтанатының Ұлттық департаментімен "Алыс және жақын Оман" көрмесі ұйымдастырылды. Мұражай экспозициясының басты идеясы-Әмір Темірдің ұлылығын және Темуридтер дәуірінің рухын жеткізу.[1]
Тарихы өңдеу
1991 жылы ел тәуелсіз деп танылды, Өзбекстан мәдениетін қалпына келтіруге, өркениетті қоғамның дамуында үлкен рөл атқарған тарихтағы әртүрлі тұлғалардың құндылықтарын тануға көп көңіл бөлінді. Әмір Темір сондай тұлғалардың бірі, саяси және әскери жетекші, жаңа мәдени, ғылыми және білім беру реформаларын, сауда қатынастарын жасаушы. Ұлы мемлекет құра отырып, ол Өзбекстан халықтарын біріктіре отырып, оның күшін нығайтты. Әмір Темірдің билігі ғылыми және мәдени, білім беру және сәулет, музыка және бейнелеу өнерінің дамуына ықпал етті.
1996 жыл "Әмір Темір жылы" деп жарияланды, оның 660 жылдығы елде кеңінен аталып өтті, нәтижесінде Өзбекстанда Тимуридтер тарихын бейнелейтін қаланың дәл орталығында мемлекеттік мұражай салу туралы шешім қабылданды. Мұражайдың мерекелік ашылуы 1996 жылдың күзінде өтті, оған жергілікті тұрғындармен бірге, шетелдік қонақтар да қатысты.[2]
Архитектурасы өңдеу
Мұражайдың көк күмбезі Самарқандтағы Гур-Эмир кесенесін еске салады. Мұражай ғимараты ортағасырлық, дәлірек айтқанда "Тимуридтік" кезеңнің және заманауи сәулет стильдерінің синтезі болып табылады. Ол дөңгелек пішінді, үлкен қабырғалы күмбезі бар, көгілдір майоликамен безендірілген, төбесінде парапеттер, ашық айван және жіңішке бағандары бар. Бағандар, еден және негізгі баспалдақтар ақ мәрмәрмен безендірілген. Күмбездің іші шығыс сәулет өнерінің үздік дәстүрлерімен боялған, ою-өрнектермен безендірілген. Залдардың қабырғалары Әмір Темірдің өмірін көрсететін фрескалармен безендірілген. Мұражайда сонымен қатар биіктігі 8,5 метр, 106 мың алқалардан тұратын хрусталь люстрасы бар.
Ғимарат үш қабаттан тұрады, олардың біріншісі қызметтік бөлмелерге арналған, ал екінші және үшінші қабаттарда мұражай экспозициясы орналақан, олар Тимуридтер тарихы туралы баяндайды. Басты залдың ортасында мұсылмандардың әйгілі қасиетті кітабы – Құран Осман сақталған.[3] Ғимараттың қасбеті әдемі безендірілген. Субұрқақтармен қоршалған сәнді ғимарат қаланың барлық қонақтарының назарын аударады.[4]
Экспозициялар өңдеу
Тимуридтер тарихы мұражайында 5 мыңға жуық экспонат бар, олардың барлығы Әмір Темір мен Тимуридтер әулетінің билік еткен уақытына жатады. Олардың шамамен 2 мыңы мұражайдың көрме залдарына қойылған. Мұражайда Әмір Темірдің шежіресі, оның билікке келуі, әскери жорықтары, дипломатиялық және сауда қатынастары, қаланың дамуындағы маңызды кезеңдер, білім мен ғылым ұсынылған. Сондай-ақ, Тимуридтер әулетінің мүшелерімен байланысты экспонаттар: қару-жарақ, карталар, монеталар, миниатюралар, қолжазбалар, қыш ыдыстар мен зергерлік бұйымдар бар.
Мұражай экспозициясында Ұлы Жібек жолы арқылы Әмір Темірдің мемлекетіне түскен археологиялық, этнографиялық және нумизматикалық материалдар, орнаменттер, заттар бар. Мұнда Әмір Темір мен оның ұрпақтарының еуропалық монархтармен хат-хабарлары, сол кездегі еуропалық шеберлер жазған Әмір Темірдің суреттерінің көшірмелері сияқты құнды тарихи құжаттарды көре аласыз. Бұл картиналардың түпнұсқалары қазіргі уақытта Францияның Ұлттық кітапханасының ғимаратында орналасқан.
Көрмелер өңдеу
- Жауынгер киімі (XIV-XV ғасырлар);
- Әйелдер киімі және бас киімдер;
- Панно және хрусталь люстра;
- XII ғасырдағы қыш ыдыстар;
- Гур-Эмир кесенесінің макеті (XV ғасыр, Самарқанд);
- Өзбекстандағы жазу мәдениеті мен тарихы;
- Шахрухия бекіністі қаласы;
- Біздің шетелдегі мұрамыз;
- Әмір Темір-Клавихо-Самарқанд;
- Әмір Темірдің өмірінен эпизодтар;
- Әмір Темір мен Тимуридтер суретшілердің көзімен;
- Әмір Темір мен Тимуридтер дәуірі ғалымдар мен жазушылар көзқарасы тұрғысынан
"Сыйлықтар" атты көрмеде әр түрлі дәуірдегі Әмір Темірдің түрлі бейнелері, Лувр Француз мұражайының сыйлықтары және Әмір Темір мен Тимуридтер әулеті арасындағы Пәкістан мен Иран, Малайзия мен Қытай, Ресей мен Қазақстан, Түркия және Грузия сияқты басқа елдермен хат-хабарлар ұсынылған.
Дереккөздер өңдеу
- ↑ https://turi-uzbekistana.ru/place/tashkent/muzei-amir-temur Мұрағатталған 9 шілденің 2021 жылы. Музей Истории Амир Темура и Темуридов.
- ↑ https://www.tourister.ru/world/asia/uzbekistan/city/tashkent/museum/26425 Музей Тимуридов
- ↑ http://mustaqillik.uz/ru/pages/temuriylar_muzeyi ГОСУДАРСТВЕННЫЙ МУЗЕЙ ИСТОРИИ ТЕМУРИДОВ
- ↑ https://www.advantour.com/rus/uzbekistan/tashkent/amir-temur-museum.htm Музей Амира Тимура, Ташкент