Өлі-тірі

Өлі-тірі – құдалық кәдесінің бірі, құдалардың қыз жағына алдын ала әкелген малы. Әруақтардың ризашылығына арналғандықтан, өлі-тіріге келген мал еті сойылып қыздың туыстарына таратылады. Әлі ұзатылмаған қызға ол еттен жеуге тыйым салынады.

«Өлі-тірі» деген сөз қосылып жазылғанымен мазмұны – өлі, тірі. Бұл арадағы өлі мен тірінің айтылуы: «алдыдағы құдалық баянды болуы үшін екі жақ өлі мен тірінің алдында ант етеміз» дегенді ұғындырады. Сондықтанда өлтіріге әкелінген мал осы уәдеге бола атап сойылады. Бұны қыз үйі соймайды. Бөгде біреу алып сояды. Бұнда да мән бар. Өйткені екі жақтың анты үшін таңдамахшарда куә керек. Сонда тырып ете алмайтын заңды болады. Өлтірі тойы өтіп болған соң екі жақ бірін-бірі «құда-құдағи» дей беруге қақылы. Өлтіріде құдалар жақтан сыбаға ас әкелінеді. Бұдан қалыңдық ауыз тимейді. Себебі: әлі оң жақтан аттаған жоқ. Бұл бір. Екінші, келін болып барғанша әлі талай кезең, кәде, уақыт бар. Келін болып бармай жатып татқан дәм қате, кінә.

Бұдан соң құда жақтың ендігі әкелетіні - үкілі құнан, не дөнен. Кейбірі ат әкеледі. Бұл арада мәселе жылқы да емес, оның кекіліндегі үкіде. Үкі бұл жерде төлді меншіктей ен салғандай, осы қызды – болашақ келінді өздерінің баласы етіп алдын ала иемденгені, үкілегені.