Өркениеттік кикілжіңдер

Өркениеттік кикілжіңдер - өркениеттердің саяси, мәдени, экономикалық және әскери қарсылықтары, қақтығыстар мен соғыстарға ұласуы әбден мүмкін. Бұл жерде өркениеттер деп біртұтас өркениеттік принциптермен (діни, дүниетанымдық, мәдени-тарихи ұстаным) байланысты ірі аймақтық елдер мен халықтардың (континенталдық) бірлестігі түсініледі. Осылайша, өркениеттерді жеке мәдение-тарихи тип ретінде түсіну Н.Я.Данилевскийдің, О.Шпенглердің, А.Тойнбидің, Л.Н.Гумилевтің, С.Хантингтонның және өзгелердің еңбектерінде кездеседі және қазіргі жаһанданушы әлемдегі процестерді талдayдың маңызды элементі болып табылады.

• ХХғ. екінші жартысында кеңестік және Атлантикалық блоктың қарама-қарсылығы (кеңірек алсақ), коммунистік және либералдық әлемдердің) өркениеттік деп қана емес, бірден-бір өркениетаралық жіктелу деп бағаланды. Кеңес әскерінің 1979ж. желтоқсанда Ауғанстанға басып кіруі Батысты шошындырды, олар аяқасты геосаяси шешім қабылдап, Мәскеудің Иран мен Пәкістан арасындағы ықтимал дәліз арқылы Үнді мұхитына шығуы мүмкін деп ұйғарды. АҚШ кеңес экспансиясына батыстық блокты бастап шығып, Ауғанстандағы ислам фундаменталистерінің қарсылығына жалпылама қолдай көрсетіп, Пәкістан мен өзге ислам елдерінен арнайы күштерді күрес аймағына тартты. Іс жүзінде талибтер қозғалысы мен Бен Ладен сияқты экстремистерді қаржыландырып, қолдай отырып, антикоммунизмнің буына піскен американдықтар басқа нәрсені – екі әлемдік дін – христиандық пен исламның арасына түскен сызатты назардан тыс қалдырды. Шын мәнінде радикалды исламистер батыстық өркениеттің екі қанатын да – либералды экономикасымен христиандық Американы және посттоталитарлы (квазикоммунистік) қарқынымен және либералды экономикаға өту талпынысымен христиандық Ресейді де қабылдамайды. Бұл оқиғалардан ондаған жылдардан кейін, коммунизм тарихи сахнадан кеткен соң жіктелу айқын көріне бастады. Ол ең алдымен Америка мен Ресейдің күтпеген жақындасуына әкелді. Егер байқап қарасақ, ислам қаупінің алдында бүкіл христиан әлемінің тығыз іс-қимылдарын, өзара әрекеттесуін көреміз. Бұл антиисламдық майданға христиандық емес елдер де қосылуда, масалы, Үндістан. Дегенмен, бұл антиисламдық майданды аяқталған геосаяси өркениеттік шынайылық ретінде қабылдау ағаттық болар еді. Шын мәнінде жағдай әлдеқайда күрделірек. Сонымен қатар, АҚШ-пен ортақ либералды құндылықтарды бөлісуші, бірақ, өзіндік дербес саясат жүргізуге талпынушы (мыс., Ирак мәселесіне қатысты) Батыс Еуропаның көзқарасын атап өткен жөн. Жалпы, ислам шектен шыққан агрессивті үрдістері мен экстремистік ұйымдарды есепке алмағанда, Батыспен және Әлемдік қауымдастықпен тең дәрежедегі әлемдік діндердің бірі ретінде және маңызды әлеуметтік - анықтаушы өркениеттік қағидат ретінде мойындалады. Экстремизм мен лаңкестікпен күрес жүргізу – тұтас ислам әлемімен соғыс емес. Осы орайда, қазіргі Ауғанстандағы, Ирак төңірегіндегі мәселелерді жаңа кресшілер жорығы деп қабылдауға, ислам мен христиандықтың идеялық қарама-қарсылығы ретінде қарастыруға, біржақты, өркениеттік қақтығыс ретінде бағалауға болмайды.

Дереккөздер

Политология