Жалман

Жалман (лат. Selevinia betpakdalaensis) – кемірушілер отрядына жататын кішкентай тышқан.

Жалман Қазбалық ауқымы: Recent
Амандық күйі
Дерегі жетіксіз (IUCN3.1)
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Жануарлар Жамағаты: Хордалылар Табы: Сүтқоректілер Сабы: Кеміргіштер Тұқымдасы: Қарақас тұқымдасы Кіші тұқымдасы: Leithiinae Тегі: Selevinia Belosludov & Bazhanov, 1939 Түрі: S. betpakdalaensis
Екі-есімді атауы
Selevinia betpakdalaensis Belosludov & Bazhanov, 1939

Жалман тек Бетпақдалада, Балқаш көлінің солтүстігі мен шығысында, Алакөл және Зайсан ойпаттарында қиыршықтасты, баялыш пен сораң өскен саз топырақты жерлерде, теріскен, қараған, сексеуіл арасында мекендейді. Дене тұрқы 75 – 95 мм, құйрығының ұзындығы 58 – 77 мм, салмағы 21 – 24 г. Сыртқы пішіні қарақасқа ұқсас. Түгі қалың, арқа жүні ақшыл сарғыш. Ін қазбайды, басқа кемірушілердің тастап кеткен інін пайдаланады. Секіріп жүреді, өсімдікке жақсы өрмелейді және бұталарда жақсы өрмелейді. Мамыр айының аяғынан бастап, жылына 1 рет 4 – 8-ден ұрпақ береді. Жалмандар сәуірден қыркүйекке дейін белсенді тіршілік етеді. Ауа температурасы +3°С төмен болатын күз, көктем мезгілдерінде және қыста ұйқыға кетеді. Негізінен ұсақ жәндіктермен (әсіресе шегірткемен), кейде өсімдікпен де қоректенеді. Су ішпейді (қорегінің құрамындағы ылғал жеткілікті болады). Жалман табиғатта өте сирек кездеседі. Оны алғаш тауып, сипаттаған В.А. Селевин (1938). Қазір Жалманның тек 40-тай дарабасы белгілі.

Жалманның биологиясы жөнді толық зерттелмеген, санының жылдан-жылға азаюына байланысты қорғауға алынып, Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген. Сондықтан Қазақстанның және бұрынғы КСРО-ның «Қызыл кітаптарында» (1978) бұл аңды аулауға тыйым салынғаны хабарланып, қорғаудың неғұрлым тиімді шараларын жүргізу үшін оның биологиясын зерттеу қажет деген ұсыныс жасалған.

Дереккөздер

2.Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық.Құрастырушылар К.Жүнісқызы, Р.Әлімқұлова, Қ.Жүмағұлова.