Айдос Жандосұлы Садықов
Айдос Жандосұлы Садықов (9 желтоқсан 1968 жыл, Әйтеке би ауданы, Ақтөбе облысы – 2 шілде 2024 жыл, Киев) — қазақстандық журналист, оппозицияшы саясаткер, «БӘСЕ» онлайн ақпарат көзінің авторы.
| Айдос Жандосұлы Садықов | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Қызметі |
журналист, саясаткер |
| Жұбайы |
Наталья Садықова |
| Балалары |
3[1] |
Садықов өзінің бұрынғы президент Нұрсұлтан Назарбаевқа мен ресейшіл ұстанымы бар деген қазіргі президент Қасым-Жомарт Тоқаевқа оппозициялығы үшін белгілі болатын.
Өмірбаяны
өңдеуӘлімұлы тайпасы Төртқара руынан шыққан. Айдос Садықов 1968 жылғы 9 желтоқсанда Ақтөбе облысындағы Қарабұтақ ауылында дүниеге келген. Орыстілді мектепте оқыса да, үйінде қазақша сөйлейтін. Ақтөбе педагогикалық институтының тарихтану факультетін бітіргеннен кейін ол бизнес, сауда мен мұнай салаларында жұмыс істейтін болды.
Қазақстанда Садықов белгілі оппозиционер болған. Ол президент Нұрсұлтан Назарбаевқа қарсы болып, Азат социал-демократиялық партиясының өңірлік филиалына төрағалық етті. «Гастат» азаматтық қозғалысы негізін қалаушыларының бірі болған ол тағы CNPC-Ақтөбемұнайгаз мұнай компаниясында тәуелсіз кәсіподақтар құрды. Кейін ол, оған қоса, «Жусан» социал-либералдық партиясы көшбасшыларының бірі еді.[2]
2005 жылы Садықов Мәжілісте мандат жеңіп алуды көздеп жүрген оппозициялық Нағыз Ақ Жол партиясының Ақтөбе өңірлік филиалын басқарып кеткенде өз саяси мансабын бастаған еді. 2010 жылы ол партия құрамынан шығып кетті; көшбасшылары оның ұстанымын тым радикалды көрді. Сол жылы ол Назарбаевтың отставкасын, саяси тұтқындардың азаттығын, жер сатылуының тоқтауын талап еткен наразылық шараларына қатысты.[3] Садықовқа қатысты бірнеше қылмыстық іс қозғалды, оның ішінде жалған ақша жасады, шабуыл жасады және полицияға қарсылық көрсетті деген айыптар тағылды. Ол бір ай мәжбүрлі психиатриялық тексеруден өтті. 2010 жылы ол бұзақылық жасағаны үшін екі жылға бас бостандығынан айырылды да, бұл кезде Қазақстанның арнайы қызметі оны өз қатарына алуға тырысты, бірақ Садықов бас тартты.[4]
2014 жылдың басына қарай Қазақстан билігі Садықовтың журналист әйеліне қарсы іс қозғады. 2014 жылғы сәуірде ол отбасымен бірге Қазақстаннан Украинаға көшіп, Киевке қоныстанды, екеуі сол жерде оппозициялық қызметін жалғастырды. Сол жылы Садықов Украина Қарулы Күштері құрамында халықаралық батальон құрылғанын жариялады.[5] 7 мамырда олар БӘСЕ YouTube арнасын құрды.
2020 жылғы 14 қазанда Киевтің Шевченковский аудандық соты «АБС-Мұнай» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің Айдос пен Наталья Садықоваға қатысты компанияның беделін қорғау және жалған ақпаратты жоққа шығару туралы талап-арызына қатысты іс қозғады.
2022 жылғы қаңтарда Садықов елде болған ірі наразылық шараларын қолдады. 2022 жылғы 24 ақпаннан бері БӘСЕ арнасы Ресейдің Украинаға басып кіруіне ашық түрде қарсылығын білдіріп келеді. Арна Украина Қарулы Күштеріндегі Орталық Азия мен Кавказдан сарбаз алатын «Тұран» батальонының құрылуын жария еткен бірінші ақпарат көздерінің бірі болды.[5]
2023 жылғы күзде Айдос пен Наталья Садықоваға Қазақстанда «араздықты қоздырды» деген айыппен іздеу жарияланған болатын.
Өлімі
өңдеу2024 жылғы 18 маусымда Киевтің Віктор Ярмола көшесінде болған Садықовтардың үйлері маңында Айдос Садықовқа қарсы қастандық жасалды. Қылмыскер Садықов пен әйелі отырған көлікке жақындап, Садықовқа атып жіберді. Жағдайы ауыр болған Садықов бірден аурухананың жансақтау бөліміне жатты.[6]
Адам өлтіруге оқталу фактісі бойынша сотқа дейінгі тергеу басталды. Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанның құқық қорғау органдары «шындықты анықтау» әрекетін тексеруге дайын екенін мәлімдеді. Садықовтың әйелі Наталья Тоқаевты күйеуіне жасалған қастандықтың «негізгі бенефициары» деп атады.[7] Садықов терең комаға[8] түсіп, 2 шілдеде, сағат таңғы 3-те қайтыс болды.[2]
3 шілдеде Айдос Садықовтың Киевте жерленетіні белгілі болды.[9]
Тергеу барысы
өңдеу21 маусымда Украина полициясы қастандықты 2 маусымда Польшадан Киевке келген екі қазақстандықтың жасағанын анықтады. Алтай Мамашұлы Жақанбаев (1988 жылғы 9 ақпанда туған) мен Қостанай облысы полиция басқармасының қызметкері Мейрам Мұратұлы Қаратаевқа (1991 жылғы 9 мамырда туған) сырттай айып тағылып, халықаралық іздеу жарияланды.[10][11] Екеуі де шабуыл жасалған күні Украинадан Молдоваға кеткен.[12]
Алтай Жақанбаев Қазақстан билігіне тапсырылды, ол жерде ұсталып, тергелді. 27 маусымда Қазақстан күдіктілерді Украинаға экстрадициялаудан бас тартқанын мәлімдеді.[13]
Отбасы
өңдеуАйдос Садықов Наталья Садықоваға үйленген еді, олардың үш баласы бар.[1][2]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ a b Айдос Садыков ушел от нас сегодня в 3:00 по Киеву. Мой обожаемый муж, отец наших троих детей, великий сын казахского народа. Айдос отдал свою жизнь за Казахстан, принял мученическую смерть от руки киллеров. Тринадцать дней Айдос боролся за жизнь в реанимации, но чуда не случилось. Его смерть на совести Токаева. (орыс.). БӘСЕ YouTube арнасы (2 июля 2024). Тексерілді, 3 шілде 2024.
- ↑ a b c Киевте қастандыққа ұшыраған қазақстандық белсенді Айдос Садықов көз жұмды (қаз.). Азаттық радиосы (2 шілде 2024). Тексерілді, 3 шілде 2024.
- ↑ Kazakhstan Puts Self-Exiled Opposition Activists On Wanted List (ағыл.). Азаттық радиосы. Тексерілді, 1 шілде 2024. Мұрағат көшірмесі 1 шілденің 2024 Wayback Machine мұрағатында
- ↑ Sadykov Aidos. qazpolit.org. Тексерілді, 1 шілде 2024. Мұрағат көшірмесі 1 шілденің 2024 Wayback Machine мұрағатында
- ↑ a b Denisova, Kateryna Kazakh opposition activist injured in assassination attempt in Kyiv (ағыл.). The Kyiv Independent (18 June 2024). Тексерілді, 1 шілде 2024. Мұрағат көшірмесі 26 маусымның 2024 Wayback Machine мұрағатында
- ↑ "Жағдайы ауыр". Киевте қазақстандық белсенді Айдос Садықовқа қастандық жасалды (қаз.). Азаттық радиосы (18 маусым 2024). Тексерілді, 3 тамыз 2024.
- ↑ Қазақстан "Бәсе" каналының авторлары Наталья және Айдос Садықовтарға іздеу жариялады (қаз.). Азаттық радиосы (23 қазан 2023). Тексерілді, 1 шілде 2024. Мұрағат көшірмесі 1 шілденің 2024 Wayback Machine мұрағатында
- ↑ Sadykov's wife reveals details of assassination attempt on her husband and his current condition (ағыл.). РБК-Украина (19 June 2024). Тексерілді, 1 шілде 2024. Мұрағат көшірмесі 19 маусымның 2024 Wayback Machine мұрағатында
- ↑ Айдос Садықов Киевте жерленеді (қаз.). kaz.orda.kz (3 шілде 2024).
- ↑ Ukraine suspects 2 Kazakhs in assassination attempt on compatriot opposition activist in Kyiv (ағыл.) (21 June 2024).
- ↑ Қайыртайұлы, Манас; Қалмұрат, Аян Украинада Садықовты өлтірмек болған күдікті екі қазақ кім? (ағыл.). Азаттық радиосы (21 June 2024). Тексерілді, 3 шілде 2024.
- ↑ Садықовтың өліміне күдіктілер Кишиневте болған — "Молдова: Актуально" (қаз.). Азаттық радиосы (3 шілде 2024). Тексерілді, 3 шілде 2024.
- ↑ Әшімбаев: Астана Садықовқа жасалған қастандыққа күдіктіні Киевке бермейді (қаз.). Азаттық радиосы (27 маусым 2024). Тексерілді, 3 шілде 2024.