Әйтеке би ауданы

Әйтеке би ауданыАқтөбе облысының солтүстік-шығыс бөлігіндегі әкімшілік бөлініс. Аудан орталығы – Темірбек Жүргенов ауылы.

Қазақстан ауданы
Әйтеке би ауданы
Әкімшілігі
Облысы

Ақтөбе облысы

Аудан орталығы

Темірбек Жүргенов

Ауылдық округтер саны

15

Ауыл саны

27

Әкімі

Дархан Ермағанбетов[1]

Тарихы мен географиясы
Координаттары

49°59′24″ с. е. 60°52′12″ ш. б. / 49.99000° с. е. 60.87000° ш. б. / 49.99000; 60.87000 (G) (O) (Я)Координаттар: 49°59′24″ с. е. 60°52′12″ ш. б. / 49.99000° с. е. 60.87000° ш. б. / 49.99000; 60.87000 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

1966

Жер аумағы

36,8 мың км²

Уақыт белдеуі

UTC+5:00

Тұрғындары
Тұрғыны

20 791[2] адам (2023)

Тығыздығы

0,6 адам/км²

Ұлттық құрамы

қазақтар (93,9%), орыстар (4,03%), украиндар (0,73%), татарлар (0,44%), басқалары (0,9%)[3]

Сандық идентификаторлары
Телефон коды

+7 71339

Пошта индексі

030100-030121[4]

Автомобиль коды

04

Әйтеке би ауданының әкімдігі

Қазақстан картасындағы Әйтеке би ауданы

Облыс картасындағы Әйтеке би ауданы

Географиялық орны Өңдеу

Аудан Ақтөбе облысынан 320 шақырым жерде, облыстың солтүстік-шығысында, Ресеймен шекаралас Ырғыз өзенінің бойында орналасқан. Батысында облыстың Хромтау, Мұғалжар, оңтүстігінде Шалқар, Ырғыз, шығысында Қостанай облысының Қамысты, Жангелдин, солтүстігінде Ресей Федерациясымен шектеседі.

Тарихы Өңдеу

1966 жылдың 31 қаңтарында Қазақ ССР-і Жоғарғы Советі Президиумның Жарлығымен Комсомол ауданы болып құрылған. Аудан орталығы Бөгеткөл селосы болып белгіленді. Оның құрамына Қарабұтақ ауданының 8 селолық Кеңесі енді: Жамбыл, Жаңадәуір, Қызылжар, Құмқұдық, Псков, Талдысай, Тереңсай, Ұшқатты. Сол кездегі берілген мәліметтерге сүйенсек, аумағы 870 мың га, ауыл шаруашылығына  жарамды жерлері 819 мың га болды. Егінді аудан ретінде қалыптасқан шаруашылыққа «Восточный», «Псков», «Северный», «Урожайный», «Щербаковский», «Ярославский» және ХХІІ Партсъезд атындағы тың совхоздары біріктірілген. 1993 жылы Комсомол ауданының атауы Бөгеткөл ауданы болып өзгертілді. 1997 жылдың 16 маусымдағы Қазақстан Республикасының президенті Н. Назарбаевтың Жарлығымен Бөгеткөл ауданы көршілес Әйтеке би (бұрынғы Қарабұтақ) ауданымен біріктіріліп, Әйтеке би есімін иеленді де, Комсомол селосы аудан орталығы болып белгіленді[5].

Халқы Өңдеу

1970 1979 1989[6] 1999 2009[7] 2021
 13784 22948 24482 34628 25723 24185

Тұрғыны 24895 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (93,68%), орыстар (4,05%), басқалары (2,27%).

Ауылдық округтер Өңдеу

Аудандағы 27 елді мекен 15 ауылдық округке біріктірілген:

Ауылдық округ Халқы (2009) Елді мекендері
Ақкөл ауылдық округі 695 Ақкөл ауылы
Ақтасты ауылдық округі 1216 Ақтасты, Толыбай ауылдары
Аралтоғай ауылдық округі 1568 Аралтоғай, Қияқты, Милысай, Ұлғайсын ауылдары
Әйке ауылдық округі 2009 Әйке, Тереңсай ауылдары
Жабасақ ауылдық округі 1678 Жабасақ, Аққұм, Байжанкөл ауылдары
Жамбыл ауылдық округі 838 Жамбыл ауылы
Қайрақты ауылдық округі 352 Талдық ауылы
Қарабұтақ ауылдық округі 3546 Қарабұтақ, Белқопа, Еңбекту, Жарөткел ауылдары
Құмқұдық ауылдық округі 1541 Құмқұдық ауылы
Қызылжұлдыз ауылдық округі 754 Аралтөбе ауылы
Сарат ауылдық округі 711 Сарат ауылы
Сұлукөл ауылдық округі 731 Сұлукөл ауылы
Темірбек Жүргенов ауылдық округі 7655 Темірбек Жүргенов, Талдысай ауылдары
Тұмабұлақ ауылдық округі 1400 Тұмабұлақ, Сарыбұлақ ауылдары
Үшқатты ауылдық округі 560 Үшқатты ауылы

Ірі елді мекендері Өңдеу

Атауы Халқы
(2009)
Т. Жүргенов (Комсомол) 5909
Қарабұтақ 2601
Талдысай 1646
Құмқұдық 1541
Тұмабұлақ 1168
Аралтоғай 1062
Әйке 1058
Тереңсай 951
Жабасақ 863
Жамбыл 838
Аралтөбе 754
Ақтасты 745
Сұлукөл 731
Сарат 711
Ақкөл 695
Үшқатты 560

Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі Өңдеу

Аудан жері негізінен үстіртті жазық (биіктігі 100 – 400 м) келеді. Солтүстік-шығысын Мұғалжар тауы алып жатыр. Климаты тым континенттік, қысы суық, жазы ыстық. Қаңтардың орташа температурасы –17°С, шілдеде 22°С. Жауын-шашынның жылдық мөлшері 200 – 250 мм. Аудан жерінен солтүстіктен оңтүстікке қарай Ырғыз өзені мен оның Қарабұтақ, Қайрақты, Шолаққайрақты, Ұлыталдық, Балаталдық, т.б. салалары ағып өтеді. Аудан аумағында Белқопа, Әйке, Тегіссор көлдері бар. Аудан жері негізінен қоңыр, қызғылт қоңыр топырақты келеді. Өсімдіктерден боз, бетеге, жусан, қамыс, киікоты, жоңышқа, изен, тобылғы, көкпек, қараған, алабота өседі. Жануарлардан түлкі, қарсақ, қоян, қасқыр, күзен, борсық, ақ бөкен, киік; құстардан қаз, үйрек, тырна, дуадақ, жылқышы, тауқұдірет, балықшы, қызғыш, қарақұс, жапалақ, бозторғай, бүркіт, т.б. мекендейді. Ауыл шаруашылығына жарамды жер аумағы 188,9 мың га. Оның ішінде жыртылатын жері 69,3 мың га, шабындығы 4,3 мың га, жайылымы 835,8 мың га.

Жол жүйесі Өңдеу

Әйтеке би ауданы арқылы Астана-Ақтөбе теміржол сапар желісі өтеді. Негізгі автокөлік жолы Қарабұтақ — Комсомол — Северный — Жайылма елді мекендер үстінен өтеді.

Дереккөздер Өңдеу