Александр Ильич Дутов

Дутов Александр Ильич (17.08.1879, Ресей, Орынбор облысы Орынбор станциясы — 7.03.1921, Қытай, Суйдун) — Орынбор казак-орыс әскерлерінің атаманы, генерал-лейтенант (1919). Николаев атты әскер училищесін және Ресей армиясы Бас штабының академиясын бітірген (1908). 1-дүниежүзілік соғысқа қатысқан. 1917 жылы Ақпан төңкерісінен кейін казак-орыс әскерлерінің бүкілресейлік одағы кеңесінің төрағасы болып сайланды. 1917 жылы маусымда кеңестік билікке қарсы Бүкілресейлік казактар съезін басқарды. 1917 жылы қыркүйекте Орынбор казак-орыс әскерінің атаманы және әскери үкіметтің төрағалығына сайланды. 1917 жылы қарашада Орынборда “Отан мен революцияны құтқару комитетін” құрды. 1917 жылы қараша мен 1918 жылы сәуір аралығында Кеңес өкіметіне қарсы көтеріліс жасады. 1918 жылдың қаңтарында көтерілісшілер (7 мыңға жуық адам) башқұрттар мен Алаш милициясының қолдауымен Орынбор, Троицк, Жоғары Орал қалаларын басып алды, Сібір мен Орта Азияны Кеңес өкіметі орталығымен жалғастыратын темір жол байланысын бұзды. 1918 жылы маусымда Дутов чехословак корпусының көмегімен Оралдағы Кеңес өкіметін жою үшін күрес ұйымдастырып, Орынбор кеңесінің большевик мүшелерін тұтқындап, әскери-революция комитетті талқандады. Кеңес өкіметі бұл қарсылықты көп күш жұмсап басып жаншыды. 1918 жылы қарашада Дутов әскерінің қалдығы А.В. Колчак армиясының құрамына кіріп, онда Дутов Орынбор жеке казак-орыс әскерін басқарды. Колчак армиясы кеңестік биліктен жеңіліс тапқан соң, Дутов өз әскерімен Жетісуға шегініп, 1920 жылы наурызда Қытайға өтіп кетті. Дутовты Суйдун қаласында орналасқан өз штабында Кеңес өкіметінің Бүкілресейлік төтенше комитеті жіберген қазақстандық барлаушылар атып өлтірді. Осы оқиға “Қазақфильм” киностудиясы түсірген “Атаманның ақыры” фильміне арқау болған.

Дереккөздер

Қазақ энцклопедиясы