Амангелді Құрбанұлы Саданов

Аманкелді Құрбанұлы Саданов (28 мамыр 1951 жыл, Талап ауылы, Жаңақорған ауданы, Қызылорда облысы) — жалпы микробиология, микроорганизмдер экологиясы және топырақ биотехнологиясы салалары бойынша ірі ғалым. Биология ғылымдарының докторы, профессор, академик. Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері. Микробиология және вирусология ғылыми-өндірістік орталығының бас директоры.

Аманкелді Құрбанұлы Саданов
Туған күні	28 мамыр 1951 (1951-05-28) (73 жас)
Туған жері	Қызылорда облысы, Жаңақорған ауданы
Азаматтығы	КСРО  Қазақ КСР  Қазақстан
Ғылыми аясы	биология
Жұмыс орны	Микробиология және вирусология ғылыми-өндірістік орталығының бас директоры
Ғылыми дәрежесі	Биология ғылымдарының докторы, профессор, академик
Альма-матер	Қызылорда мемлекеттік университеті
Марапаттары	Құрмет ордені Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері

Білімі, қызмет жолы мен еңбектері

Н.В. Гоголь атындағы Қызылорда педагогика институтының (қазіргі Қызылорда Мемлекеттік университеті) биология факультетінің түлегі. Ленин атындағы Бүкілодақтық ауыл шаруашылығы ғылымдары академиясының Шығыс бөліміне қарасты В.Р. Вильямс атындағы Қазақ егіншілік ғылыми-зерттеу институтының аспирантурасын және Мәскеу қаласындағы М.В. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің топырақ биологиясы кафедрасының докторантурасын бітірген. 1982 жылдан 1994 жылға дейін ҚазССР ҒА Микробиология және вирусология институтында еңбек етті. А.Қ. Саданов кандидаттық (1984) және докторлық (1995) диссертациялық жұмыстарының зерттелуі барысында Қазақстан үшін ең маңызды жаңа ғылыми бағыт – топырақ биотехнологиясын және топырақ микробиологиясын зерттейтін ғалымдарды біріктіре отырып, ғылыми өз мектебін қалыптастырды.

1994 жылдан бастап А.Қ. Саданов Қазақ ауыл шаруашылығы институтының экология кафедрасының профессоры (1994-1995) қызметіне ауысып, одан кейін аталған кафедраның меңгерушісі (1995-2001) болып қызмет етті (кейіннен – Қазақ Ұлттық аграрлық университеті).

2002 – 2004 жж. А.Қ. Саданов Астана қаласындағы «ҚР Ұлттық биотехнология орталығы» Бас директорының ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасары қызметін атқарды. А.Қ. Садановтың тікелей қатысуымен Микроорганизмдердің республикалық коллекциясы, Степногорск қаласындағы халықаралық мониторингтік зертханасы және Ұлттық биотехнология орталығының экологиялық биотехнология зертханасы құрылды.

2004 жылы ҚР Үкіметінің Қаулысымен құрылған ҚР Білім және ғылым министрлігіне қарасты «Биологиялық зерттеу орталығы» РМК Бас директоры болып тағайындалды. Орталықтың құрамына биология саласы бойынша 9 ғылыми институттар енді. Аталған орталық жоғары оқу орындары мен биологиялық ғылыми-зерттеу институттарының ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру және үйлестірумен айналысуды қамтамасыз етті.

1998 – 2010 жылдары аралықтарында А.Қ. Саданов Қазақ ұлттық аграрлық университеті мен Микробиология және вирусология институты жанындағы кандидаттық, кейіннен докторлық диссертация қорғау жөніндегі диссертациялық кеңестің төрағасы болып сайланды.

2010 жылы А.Қ. Саданов ҚР БҒМ Ғылым комитетінің «Микробиология және вирусология институты» РМК-на Бас директор болып тағайындалды, ал 2018 жылдың мамыр айынан бастап «Микробиология және вирусология ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС (бұдан әрі – Орталық) құқықтық мұрагері болып табылады.

А.Қ. Саданов жалпы микробиология, микроорганизмдер экологиясы және топырақ биотехнологиясы салаларының ірі маманы бола тұра, микробиология мен вирусологияның түрлі маңызды бағыттары бойынша да іргелі және қолданбалы зерттеулерін дамытуға ерекше назар аударды. Бұнымен қоса, А.Қ. Садановтың ғалым және Орталықтың Бас директоры ретінде басты ұстанымдарының бірі «ғылыми зерттеу – технологияны әзірлеу – өндіріске енгізу және оларды коммерцияландырудың» толық циклін жүзеге асыру. Бұны толықтай жүзеге асыру үшін Орталық жанынан ең жоғары заманауи технологиялық жабдықтармен жабдықталған биологиялық және медициналық препараттар шығаратын «Өнеркәсіптік микробиология» микробиологиялық зауыты ашылды. Республикамызда алғаш рет А.Қ. Садановтың тікелей жетекшілігімен ауыл шаруашылығы, қоршаған ортаны қорғау, медицина және ветеринария салаларына арналған 8 жаңа отандық биопрепараттардың («Ризовит-АКС» биотыңайтқышы, «Фосфобацирин-АС», «Фитобацирин», «Казбиосил» биопрепараттары, «Полилактовит» пробиотигі, «Бентобак» пробиотикалық азықтық қоспасы, «Бакойл-KZ» препараты, «Розеофунгин-АС» антибиотигі) технологиялары әзірленіп, олардың өндірісі ұйымдастырылды. Жыл сайын аталған зауыттан 40-50 тонна әртүрлі биопрепараттар шығарылып, сатылымға жіберіліп отыр.

Көп жылдық жүргізіп келген іргелі және қолданбалы ғылыми зерттеулерінің нәтижелеріне көз жүгіртсек, оның авторлығымен 1036 ғылыми еңбектері жарық көрген, оның ішінде 620 ғылыми мақалалары, 24 монография, жоғары оқу орындарына арналған 39 әдістемелік құралдары мен оқулықтары даярланып, 155 авторлық куәлік пен патент, тауар белгілері алынған. Оның жетекшілігімен 40 кандидаттық және 17 докторлық диссертация қорғалды.

А.Қ. Саданов Қазақстан Ұлттық жаратылыстану ғылымдары академиясы президиумының мүшесі және академигі, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы әл-Фараби атындағы ғылым мен техника саласындағы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығын беру жөніндегі комиссияның мүшесі және ҚР Үкіметі жанындағы Биологиялық қауіпсіздік мәселелері жөніндегі қеңестің мүшесі.

Ғылыми атақтары

• 1995 жылы - Биология ғылымдарының докторы (ғылыми атағы);
• 1996 жылы профессор ғылыми атағы;
• 2011 жылы академик ғылыми атағы.

Мемлекеттік марапаттары

• 1999 жылы «Қазақстан Республикасының Білім беру ісінің үздігі» белгісі;
• 2005 жылы «Құрмет ордені»;
• 2011 жылы Ғылым мен техника саласындағы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығының лауреаты;
• 2011 жылы «Қазақстан Тәуелсіздігіне 20 жыл» медалі;
• 2011 «Әл-Фараби» атындағы күміс медалі;
• 2012 жылы Елбасының жарлығымен «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» құрметті атағы;
• 2019 «Парасат ордені».

Әдебиет

• Аманкелді Құрбанұлы Саданов. — Алматы: Орталық ғылыми кітапхана, 2011. — 196 б. — ISBN 978-601-7254-22-3.