Аполлон 11

Аполлон 11
;
Ұйымы	АҚШ, НАСА
Тапсырысы	Адам басқаратын ғарыш кемесі
Ұшыру күн-айы	1969 ж. 16 шілде, Кеннеди ғарыштық орталығы
Сөре көлігі	Сатурн-5 зымыран-тасығышы
Тапсырыс ұзақтығы	8 күн 3 сағат 18 минут
NSSDC нөмірі	1969-059A
Массасы	Басқару модулі 28 806 кг; Ай модулі 15 095 кг

Аполлон 11 (ағылш. Apollo 11) — 1969 жылы ұшырылған америкалық ғарыш кемесі, бұл миссияның нәтижесінде адамның баласы алғаш рет Айға қадам басты.

Ғарыш кемесі 16 шілдеде сағат 13:32 UTC ұшырылды. Бұл Аполлон бағдарламасының экипажы бар бесінші миссиясы болған еді. 20 шілдеде сағат 20:17 UTC ғарыш кеменің ай модулі Айдағы Сабырлық теңізіне сәтті қонған. Ал 21 шілдеде сағат 02:56 UTC миссия командирі Нил Армстронг ай модулінен түсіп, Жер серігінің бетінде серуендеген алғашқы адам болып санала бастады. 15 минуттан кейін оған Базз Олдрин қосылды. Ай бетіндегі ізденістері жалпы 2 сағат 31 минут уақытты алды, ал модульде өткізген уақытпен санағанда 21 сағат 36 минутқа созылды.

Астронавтар қонған аймақта АҚШ туын тікті, Ай бетінен 21,5 кг топырақ үлгілерін жинап, өзімен бірге алып келді.

Экипаж

Нил Олден Армстронг — командир (екінші ұшуы)
Майкл Коллинз — басқару модулінің ұшқышы (екінші ұшуы)
Базз Олдрин (шын аты Эдвин Олдрин) — ай модулінің ұшқышы (екінші ұшуы)

Бәрінің де алғашқы ұшулары Джемини бағдарламасы аясында болған. Үшеуі де 1930 жылы туған.

Қону аймағын таңдау

Аполлон 11 қонуына қолайлы деп белгіленген бес аймақ, ұшқанда екіншісі таңдалды.

1968 жылдың 8 ақпанында НАСА Ай бетіне қонуға қолайлы бес аймақты қарастырып жатқаны туралы хабарлады. Оларды жоспарға енгізу екі жылға созылған Лунар орбитер мен Сюрвейер ғарыштық зерттеу бағдарламаларының жұмысы арқасында мүмкін болды.

Соңғы шешім келесі жеті критерийдің ескеруімен қабылданған болатын:

қону аймағының неғұрлым тегіс болуы;
маңайында қону радарына бөгет келтірерлік ірі төбешіктер мен кратерлердің болмауы;
жетуіне кажет отынның көлемі неғұрлым аз болуы;
ұшыру уақытының аздап өзгерілуіне мүмкіндіктің бар болуы;
еркін оралу траекториясына сай болуы;
қонғанда ландшафтың жақсы көрінуі, яғни қону уақытын Айдың таңына сәйкестендіру;
қону аймағының еңістігі екі градустан аспауы.^[1]

Ақыры ғарыш кеменің ай модулі Сабырлық теңізінің оңтүстік-батысында, Ай экваторына жақын жерде (координаттары 0° 41' 15" солт. ендік, 23° 26' шығыс бойлық) қонды.^[2]

Старт алдында

Тарихи ғарыш сапарын тамашалауға келген туристер.

Аполлон 11 кемесінің ұшырылуына екі апта қалғанда, астронавтар карантинге жатқызылды. Олармен қатынасуға тек жаттықтырушы мамандарға және ең жақын туыстарға рұқсат берілген. 5 шілдеде Линдон Джонсон атындағы ғарыштық орталығында өткен пресс-конференцияда астронавтар мөлдір пластик қорабында отырып, репортерлермен сұхбаттасты. 14 шілдеде өткен соңғы пресс-конференцияда астронавтар мен репортерлер бөлек ғимараттарда отырды. 15 шілдеде президент Ричард Никсон администрациясы астронавтарды арнайы асқа шақырды, бірақ Аполлон 11 миссиясының бас дәрігері Чарльз Берри бұған келісім берген жоқ. Осы күні Флорида штатындағы Бревэрд округына, Канаверал мүйісі орналасқан жерге таман тарихи оқиғаны тамашалауға 500 000 турист жиналған болатын. Таңертеңгісіне бұл көрсеткіш 1 миллионға жетеді, деген есептеулер де болған.^[3] Зымыран жақсы көрінетін жер болып саналатын Коко-Бич кентінде жеке үйлердің иелері туристерге 20-25 долларға, кейде тегінге де жататын орын берген, ал көптеген саяхатшылар отель-мотельге қарамай, жағажайдың өзінде түнеп шыққан.

Хронологиясы

Сатурн-5 зымыранының бірінші сатысы бөлініп, екінші сатысы іске қосылған сәті.

Басқару модулінен бөлініп шыққан ай модулі.

Аполлон 11 ғарышқа 1969 жылы 16 шілдеде сағат 13:32 UTC ұшырылды. Ол кезде Кеннеди ғарыштық орталығында 5000-ға жуық құрметті қонақ жиналды, арасында 36-шы АҚШ президенті Линдон Джонсон, қызметтегі вице-президент Спиро Агню, неміс зымыран техникасының пионері Герман Оберт болды. Жеке трибунада 3497 БАҚ қызметкерлері орналасты, олар тарихи оқиғаны тікелей эфирге 6 континенттегі 33 мемлекетке таратты. Америка Құрама Штаттарының өзінде оны 25 миллионға жуық телекөрермен тамашалады.^[4]^[5] Қызметтегі президент Ричард Никсон келесі күнді (дүйсенбіні) Ұлттық ортақтастық күні (ағылш. National Day of Participation) деп атап, демалыс жариялады.^[6]

Старттан кейін 25 сағат 00 минут 53 секунд өткен соң, ғарыш кемесі 193 256 шақырымды артта қалдырды, бұл Айға дейінгі жолдың жартысы еді. Борттан Жерге қарай бірнеше рет телетрансляция жүргізіліп, телекөрермендерге борттық компьютер, экипаждың жұмыс орындары, тамақ ішкендері көрсетілді. Ұшудың үшінші тәулігі басталғанда, Армстронг пен Олдрин бірінші рет басқару модулінен ай модуліне өтіп кетті.

Старттан кейін 75 сағат 41 минут 23 секунд өткенде, Аполлон 11 Ай дискісінің батыс жағынан өтіп, көрінбей кетті, Жермен радиобайланыс уақытша үзілді. Ол кезде ғарыш кемесі Айдан 572 шақырым қашықтықта болды. Сегіз жарым минут өткен соң, қызметтік модульдің негізгі қозғалтқышы іске қосылды. Ол 5 минут 57 секунд істеп, ғарыш кемесін Ай орбитасына шығарды. Астронавттар Айдың Жерден көрінбейтін жағын фотоға түсіре бастады. Айды екінші рет айнала бастағанда, байланыс оралып, олар тағы телетрансляция жүргізді. Екінші айналымның соңында қозғалтқыш 17 секундқа қосылып, Аполлон 11 траекториясы шеңберлік орбитаға жақын етіп түзетілді. Армстронг пен Олдрин екінші рет ай модуліне өтіп, оның автономды қуаттау жүйесін іске қосты.

Он үшінші айналымның бастауында ай модулі басқару модулінен бөлініп шықты. Старттан кейін 102 сағат 33 минут 05 секунд өткен соң, ай модулінің қону сатысының қозғалтқышы іске қосылды. 12 минуттан кейін 20 шілденің 20:17:39 UTC уақытында ай модулі Айға сәтті қонды.^[7]

Старттан кейін 109 сағат 16 минут 49 секунд өткенде, скафандрын киіп алған Нил Армстронг люкті ашты да, сатыға қарай шықты. Сосын ол ай модуліне оралу жаттығуын орындап шықты. Қайтадан сатыға жақындап, оның сол жағында орналасқан бейнекамераны іске қосты да, сатымен Ай бетіне түсе бастады. Осы орайда ол ай модулінің тіректері ай топырағына тек 2,5-5 сантиметрге ғана батқанын хабарлап үлгерді. Соңғы қадамын Армстронг сол аяғымен жасады және радиобайланыспен келесідей мәлімдемені жіберді:

Адам үшін кішігірім қадам және адамзат үшін алып аттаныс.

Түпнұсқасы (ағыл.)

That’s one small step for [a] man, one giant leap for mankind.

Армстронгтың тарихи қадамы

Бұл тарихи оқиға 1969 жылдың 21 шілдесінде 02 сағат 56 минут 15 секунд UTC уақытында орын алды. Ол кезде старттан 109 сағат 24 минут 20 секунд өткен еді. Кейін Олдрин конвейер арқылы астыға фотокамераны беріп жіберді, Армстронг Ай панорамасын түсіре бастады. Салмағы 1015,29 грамм болып шыққан ай топырағының үлгісін жинап, скафандрдың қалтасына салып алды.^[8]

15 минуттан соң Олдрин де Айға түсе бастады. Түскенде, ол сатыны ұстап тұрып, айналаға қарап: «Әдемі көрініс! Тамаша шөлейт!», деп айтыпты. Ол бірнеше рет секіріп және басқа да қимылдар жасап, кейін Күн желіндегі иондарды ұстайтын алюминий қаңылтырын орнатты. Армстронг болса, бейнекамерамен 20 метрге (кабель ұзындығына) алыстап кетіп, айналаны түсіріп, штативке қойды. Кейін екеуі Ай бетіне АҚШ туын орнатты.

Көп ұзамай Хьюстон екеуін камера алдына келуін сұрап, олармен АҚШ президенті сөйлегісі келетінін хабарлады. Байланыс кезінде Ричард Никсон аспан астронавттардың арқасында адамдар әлемінің бөлігіне айналғанын айтты. Армстронг президентке рақмет айтып, олар АҚШ-тың ғана емес, барлық елдердің адамдары атынан қызмет атқарғанын жеткізді. Кейін Армстронг ай топырағын жинауды жалғастырды, ал Олдрин өз іздерін фотоға түсірді.



Ай бетінде Нил Армстронг түсірген алғашқы фотография	Армстронг ай топырағын жинап алғаннан соң, жанында қалақшасы жатыр	Эдвин Олдриннің түсіп жатқан кезі	Армстронг (сол жақта) және Олдрин АҚШ туын орнатып жатыр	Сабырлық теңізіндегі Олдрин



Ричард Никсонмен эфир	Олдриннің ізі	Литл Уэст кратері, төменде бұрышта — стереокамера	Литл Уэсттен қарағандағы ай модулі	Нил Армстронг ай модулінің ішінде

Дереккөздер

↑ 50 Years Ago: Lunar Landing Sites Selected. NASA (February 8, 2018).
↑ Summary (ағыл.). Apollo 11 Mission Report. — P. 1—1. NASA (November 1969). Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 ақпан 2012. Тексерілді, 22 қаңтар 2012.
↑ Astronautics and Aeronautics, 1969: Chronology of Science, Technology and Policy (ағыл.) P. 210. NASA (1970). Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 ақпан 2012. Тексерілді, 31 қаңтар 2012.
↑ Astronautics and Aeronautics, 1969: Chronology of Science, Technology and Policy (ағыл.) P. 225. NASA (1970). Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 ақпан 2012. Тексерілді, 1 ақпан 2012.
↑ Astronautics and Aeronautics, 1969: Chronology of Science, Technology and Policy (ағыл.) P. 212. NASA (1970). Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 ақпан 2012. Тексерілді, 1 ақпан 2012.
↑ Astronautics and Aeronautics, 1969: Chronology of Science, Technology and Policy (ағыл.) P. 224. NASA (1970). Басты дереккөзінен мұрағатталған 21 маусым 2012. Тексерілді, 3 ақпан 2012.
↑ Jones, Eric M. The First Lunar Landing (ағыл.). Apollo 11 Lunar Surface Journal. NASA (1995). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 мамыр 2012.
↑ Jones, Eric M. One Small Step (ағыл.). Apollo 11 Lunar Surface Journal. NASA (1995). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 мамыр 2012.

Сілтемелер

НАСА сайтындағы ақпарат Мұрағатталған 16 қаңтардың 2012 жылы.
Аполлон бағдарламасы НАСА сайтында

[Site_Selection-1] 50 Years Ago: Lunar Landing Sites Selected. NASA (February 8, 2018).

[2] Summary (ағыл.). Apollo 11 Mission Report. — P. 1—1. NASA (November 1969). Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 ақпан 2012. Тексерілді, 22 қаңтар 2012.

[АА210-3] Astronautics and Aeronautics, 1969: Chronology of Science, Technology and Policy (ағыл.) P. 210. NASA (1970). Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 ақпан 2012. Тексерілді, 31 қаңтар 2012.

[АА225-4] Astronautics and Aeronautics, 1969: Chronology of Science, Technology and Policy (ағыл.) P. 225. NASA (1970). Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 ақпан 2012. Тексерілді, 1 ақпан 2012.

[5] Astronautics and Aeronautics, 1969: Chronology of Science, Technology and Policy (ағыл.) P. 212. NASA (1970). Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 ақпан 2012. Тексерілді, 1 ақпан 2012.

[6] Astronautics and Aeronautics, 1969: Chronology of Science, Technology and Policy (ағыл.) P. 224. NASA (1970). Басты дереккөзінен мұрағатталған 21 маусым 2012. Тексерілді, 3 ақпан 2012.

[7] Jones, Eric M. The First Lunar Landing (ағыл.). Apollo 11 Lunar Surface Journal. NASA (1995). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 мамыр 2012.

[8] Jones, Eric M. One Small Step (ағыл.). Apollo 11 Lunar Surface Journal. NASA (1995). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 мамыр 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]