Бекташия

Бекташия, әл-Бекташия — Кіші Азияда әуелі жергілікті көшпелі және отырықшы түркі тайпаларының арасында 13 ғасырдың соңы мен 14 ғасырдың басында пайда болып, кейіннен Түркия мен Балқанға кеңінен таралған сопылық бауырластық. Оның негізін қалаушы, желеп-жебеуші — түркі діндары, Қожа Ахмет Иасауидің шәкірті Хаджи Бекташ Уали.

Ол түркілер арасынан шыққан кезбе уағыздаушы-дәруіштермен бірге (олар әдетте “ата”, “баба”, “деде” деп аталады) Анадолы жерінде сопылық бауырластық құрып Иасауи ілімін, ислам дінінің жалпы қағидаларымен байланыстырды. Бауырластықтың одан әрі дамуына “Екінші пір” деп аталған, өзін Хаджи Бекташтың ұрпағына жатқызған Балым сұлтан (1516 ж.ө.) зор үлес қосты. Бекташияның ұстанған негізгі бағыты — сопышылдық ағымын ұстанған пенденің Құдайды тануы. Бекташия Түркияның рухани (соның ішінде, әдеби) және саяси-қоғамдық тұрмысына ұзақ жылдар бойы ықпал етіп келді. Алғашында қазылар қозғалысымен (дін тазалығы жолында күресушілер), кейіннен Осман империясында янычарлармен тығыз байланыста болды. 15 — 16 ғасырларда мемлекеттік істерге зор ықпалын жүргізіп отырды. Бекташия бауырластығын Янычар корпусымен бірге 1826 жылы Махмуд ІІ сұлтан таратып жіберді, бірақ ол 19 ғасырдың екінші жартысында өз қызметін қайтадан жандандырды. 1925 жылы Түркияда барлық сопылық ұйымдар таратылған кезде Бекташия орталығы Албанияға көшірілді. Бекташия жолын қуушылар Иракта да бар.