Билiк ақы

Билiк ақы — дәстүрлі қазақ қоғамында қылмыстық және азаматтық істерге қатысты төрелік айтып, шешім шығарғаны үшін билерге, қазыларға төленген ақы, сот алымы.

Ол дауланған мал-мүліктің жалпы мөлшерінің оннан бір бөлігін құраған. Билік ақы, көбінесе, алтын, күміс, мал түлігі, жағалы киім (ішік, тон, тұлып, т.б.), ақша т.б. түрінде төленген. Бұл төлемдер би, қазылардың негізгі күнкөріс көзі болғанымен, олар ақы мен алым мөлшерін әдет жосындарында көзделген шамадан асыра алмаған. Мысалы, ердің құны — 1000 қойдан 100 қой, әйелдің құны ретінде белгіленген 500 қойдан 50 қой тиесілі. Кесімді мөлшерден артық ақы талап ету өрескел әрекет саналған. “Парақор”, “жемқор” атанып, ел сенімінен, абырой-беделден айырылу билік құрып, бітуана кесушілер үшін өліммен пара-пар болған. Сондықтан олар “ала жіптен аттамай”, әділдікке жүгініп, кісі ақысын жемеуге тырысқан. Әдетте, билік ақы кінәлі жақтың ағайын-туыстарының қатысуымен, жариялы түрде өтелген. Міндетті ақыны даугердің өзі төлей алмаса, руластарынан өндірілген. Билер соты, ақсақалдар соты билік ақы және басқа да кесімді төлемдерді ерікті түрде өтеуден бас тартқан, немесе жалтарған жақтың мал-мүлкін барымталап алу туралы шешім шығару құқын иеленген.