Джордано Бруно
(Бруно Джордано Филиппо бетінен бағытталды)
Джордано Бруно (итал. Giordano Bruno; латын. Iordanus Brunus Nolanus; туған кездегі есімі – Филиппо Бруно; 1548 жыл, Италия, Нола – 17 ақпан, 1600 жыл, Рим) — италиялық философ, ақын, астроном, пантеизм өкілі.
| Джордано Бруно | |
| итал. Giordano Bruno | |
 "Livre du recteur", 1578 ағаштан жасалған гравюраға негізделген заманауи портрет | |
| Жалпы мағлұмат | |
|---|---|
| Туған күні | |
| Туған жері |
Нола, Неаполь патшалығы |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Ұлты | |
| Шығармашылығы | |
| Шығармалардың тілі | |
| Мектеп/дәстүр |
Ренессанс гуманизмі |
| Кезең | |
| Негізгі қызығушылығы | |
| Негізгі пікірі |
Ғарыштық плюрализм |
| Ықпал еткендер | |
| Ықпалды жалғастырушылар |
Галилео Галилей, Джеймс Джойс, Готфрид Вильгельм Лейбниц, Мольер, Бенедикт Спиноза, Артур Шопенгауэр |
Өмірбаяны
өңдеу- Дінге қарсы көзқарасы үшін шіркеу басшылары оны қуғынға ұшыратты. Сондықтан ол Италиядан кетіп, Францияда, Англияда, Германияда тұрды.
- Италияға қайтып оралғаннан кейін (1592), инквизиция оны діннен безген деп айып тағып, сегіз жыл түрмеде ұстады, кейін тірідей отқа жағып өлтірді.
Ғылыми еңбектері
өңдеуБруно философияның мақсаты табиғаттан тыс тұрған құдай бар деп білу емес, “заттардың өз құдіреті” болып табылатын табиғатты тану деп тұжырымдайды.
- Ол ғаламның шексіз екендігі жайында идея ұсынды (“Ғалам және ғалам дүниелері, шексіздік туралы”, 1584).
- Дүниенің физ. біртектілігін (барлық дене жер, су, от, ауа және эфирден тұрады деген 5 элемент жөнінде ілімі) мақұлдайды.
- Бруноның алуан түрлі заттар пайда болатын біртұтас шексіз қарапайым субстанция жайындағы түсінігі қарама-қарсылықтың ішкі біртектілігі мен үйлесуі жөніндегі идеяға байланысты (“Себеп, бастама және біртұтастық туралы”, 1584).
- Болмыстың негізгі өлшемі — монада. Монаданың әрекет етуі кезінде дене мен рух, объект пен субъект қосыла бірігеді. Ең жоғары субстанция — “монадалардың монадасы” немесе құдай: ол біртұтас болғандықтан әрбір жекеден көрініс береді. Бруноның бұл идеялары жаңа заманғы философияның дамуына зор әсерін тигізді. Ғарышнамада Бруно өз дәуірі үшін озат, ал кейін ашылған астрон. жаңалықтар бойынша дәлелденген болжамдар айтты. Олар: Күн жүйесіндегі сол кезде белгісіз планеталардың бар екені, Күн мен жұлдыздардың өз осімен айналатындығы туралы, ғаламда Күн тәріздес сансыз көп денелер бар екені жайлы, т.б. Жер мен аспанның арасында қарама-қарсылық бар деп білетін ортағасырлық пікірді бекерге шығарып, басқа дүниелерде де тіршілік болуы мүмкін деген пікірлері. Бруно поэзиялық шығармаларында классицизмге қарсы бағыт ұстанды. Клерикалшылдыққа қарсы жазған сатиралық “Нұх кемесі” атты поэмасында және филос. сонаталары мен комедияларында бұрынғы ескі ережеден бас тартып, еркін формаларға көшті.[1]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ “Қазақ Энциклопедиясы”, 2-том
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Giordano Bruno |