Бұлау

Бұлау - халықтық ем. Ежелден қазақ бұлаумен суық тиген адамды емдеген. 15 ғасырда қазақ шипагері Ө. Тілеуқабылұлы (1390 — 1485) Бұлаудың 6 түрін көрсеткен:

1. Борсыма (қапталғы) Бұлау - Оны жасау үшін шілде айында қайыңның жас жапырағын жинап алып, оны қапқа тығыздап салып, үстіне қайнаған су құйып, 10 күндей ыстық күн астына тастаған. Қайың жапырағы иістеніп, буы қаптың сыртына шыққанда, науқас адам басынан басқа, қалған денесімен қап ішіне еніп, белгілі уақыт жатқан. Бұл тәсілмен сарыбуын, ақтаңдақ, әйелдің жыныс мүшелерінің ауруын емдеген;
2. Бу (бапталғы) Бұлау - Оны жасау үшін көп жағдайда 3 — 5 тасты отқа қыздырып, темір кіршіге салып, үстіне су шашып, соның буына науқас адам ауырған жерін ұстаған. Бұнымен құяңды емдеген;
3. Су (сақталғы) Бұлау — суық суға 2 уыс тұз салып, қайнатып, су температурасы 40 С-тай болғанда, науқас адамды шомылдырған;
4. Құрғақ (қақталғы) Бұлау — бес түлік мал (қой, ешкі, сиыр, жылқы, түйе) сүйегі қоспасынан 5 қап сүйек дайындап, соны 1 адам отыра алатындай шұңқыр қазып, өртеген. Сүйек толық жанып, ақырғы шоғы (қоз) қалғанда, оның үстіне кереге төсеп, бетін киізбен жапқан. Сол киіз үстіне науқас адамды жалаңаш отырғызып, оны көрпемен орап, шоққа мезгіл-мезгіл су шашып, шыққан буға сырқат адамды терлеткен. Бұл кезде науқас адамға сүтті шәй беріп, ем аяқталғанда, тоқтының жас сорпасын ішкізген. Бұл тәсілмен сал және полиатрит (қорбуын) ауруларын емдеген;
5. Түйіндеп (нақталғы) Бұлау - арнайы темір ыдысқа жыланның басын қайнатып, сол буға науқас адам басын орамалмен жауып, ауырған жерін булаған. Бұл тәсілді құлақ, тіс, адамның жағы сырқырағанда қолданған;
6. Құм (шапталғы) Бұлау — ыстық балшыққа, құмға оранып жату немесе қыздырылған балшықты жалаңаш денеге жағып күн сәулесіне қыздырынып терлеу. Кейде қыздырылған құмға немесе тұзға үйде арнайы орында оранып жатып, терлеу арқылы денедегі суықты шығаруға болады. Сондай-ақ, малдың қарнындағы нәжісіне (жынына) ауырған қол-аяқты салып емдеген. Бұлаудың бұлардан басқа бір түрі — науқас адамды күз айларында семіз, сау малдың (қой, ешкі, тай) бітеу сойып алынған ыстық терісіне (мес етіп) басынан басқа жалаңаш денесін салып, терлету арқылы денедегі суықты және буындағы сарысуды сорғызып алады. Кейде тері суып қалса, тері ішіне қара бұрыш, тұз, т.б. заттар салып, 2 адам теріні 2 жаққа қарай кері бұрап, оның ішкі қызуын көтеріп, науқас адамды соған салады. Терінің сыртынан қалың көрпелер жауып тастап, мезгіл-мезгіл жаңа сойылған қойдың сорпасын ішкізіп отырады. Бұл тәсілмен сал, сарыбуын, құяң, жүйке, т.б. ауруларды емдеген. Бұлаудың науқас адамды дәрісіз емдеуде маңызы зор.

Дереккөздер

“Қазақ энцклопедиясы”