Гадолиний
Гадолиний (лат. Gadolinium; Gd) — химиялық элемент, рет нөмірі 64, массалық сандары 143—162 аралығында 20 изотопы белгілі, тотығу дәрежесі +3. Гадолиний жай зат түріңде күмістей ақ түсті металл, болат, титан, магнийді летирлеуде, атомдық реакторлардың реттеуші өзектері үшін аса маңызды материал ретінде қолданылады.[1]
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
күміс ақ металл 
| |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі |
Гадолиний, 64 | ||||||||||||||
| Топ типі | |||||||||||||||
| Топ, период, блок |
ІІІ, 6, f | ||||||||||||||
| Атомдық масса (молярлық масса) | |||||||||||||||
| Электрондық конфигурация |
[Xe] 6s24f75d1 | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар |
2, 8, 18, 25, 9, 2 | ||||||||||||||
| Атом радиусы |
180 пм | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| Ковалентті радиус |
196±6 пм | ||||||||||||||
| Ион радиусы |
(+3e) 93,8 пм | ||||||||||||||
| Электртерістілігі |
1,20 (Полинг шкаласы) | ||||||||||||||
| Электродты потенциал |
Gd←Gd3+ -2,28В | ||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері |
0, +1, +2, +3 | ||||||||||||||
| Иондалу энергиясы |
1-ші: 593.4 кДж/моль (эВ)
| ||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
| Тығыздық (қ.ж.) |
7,900 г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы |
1586 K | ||||||||||||||
| Қайнау температурасы |
3539 K | ||||||||||||||
| Балқу жылуы |
10,0 кДж/моль | ||||||||||||||
| Булану жылуы |
398 кДж/моль | ||||||||||||||
| Молярлық жылусыйымдылық |
37,1 Дж/(K·моль) | ||||||||||||||
| Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| Тор құрылымы |
Алтыбұрышты | ||||||||||||||
| Тор параметрлері |
a=3,636 c=5,783 Å | ||||||||||||||
| c/a қатынас |
1,590 | ||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| Жылуөткізгіштік |
(300 K) (10,5) Вт/(м·К) | ||||||||||||||
| Юнг модульі |
α формасы: 54.8. ГПа | ||||||||||||||
| Жылжу модульі |
α формасы: 21.8 ГПа | ||||||||||||||
| Пуассон коэффициенті |
α формасы: 0.259 | ||||||||||||||
| Виккерс қаттылығы |
510–950 МПа | ||||||||||||||
| CAS нөмірі |
7440-54-2 | ||||||||||||||
Тарих өңдеу
Гадолинийді 1880 жылы Жан де Мариньяк ашты, ол сирек жер оксидтерінің қоспасында жаңа элементтің болуын спектроскопиялық түрде дәлелдеді. Элемент фин химигі Юхан Гадолиннің есімімен аталды.
Табиғатта болу өңдеу
Толығырақ сирек жер элементтерін қараңыз
Кларк гадолиния жер қыртысында (Тейлор бойынша) — 8 г/т, мұхиттардың су құрамындағы мөлшері — 2,4 × 10-6 мг/л.
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Химия. Н.Нұрахметов, А.Ниязбаева, Р.Рысқалиева, Н.Далабаева. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 336 бет. ISBN 9965-36-416-8
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |