Дезгинжа
Дезгинжа (ғағ. Dezgincä, Dezginҗ) — Молдовадағы, Ғағауыз автономиялық аумақтық бірлігінің құрамындағы ауыл.[1][2][3]
| Дезгинжа | |
| ғағ. Dezgincä, Dezginҗ | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Аймағы | |
| Ауданы | |
| Ішкі бөлінісі |
коммуна |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
46°25′28″ с. е. 28°37′00″ ш. б. / 46.42444° с. е. 28.61667° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 46°25′28″ с. е. 28°37′00″ ш. б. / 46.42444° с. е. 28.61667° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты |
1812 |
| Жер аумағы |
99,7 км² |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
5 200 адам (2015) |
| Ұлттық құрамы |
4926 ғағауыздар, 108 орыстар, 88 молдовандар |
| Сандық идентификаторлары | |
| Телефон коды |
+373 298 ----- |
| Пошта индексі |
MD-3820 |
| Автомобиль коды |
GE XX yyy |
Дезгинжа шекарасы
| |
Сипаттама өңдеу
Дезгинжа ауылы Ғағауыз автономиялық аумақтық бірлігінің солтүстік-батысында, теңіз деңгейінен 85 метр биіктікте орналасқан. Комратқа дейінгі қашықтық шамамен 18 км, Кишиневке дейін - шамамен 63 км. Жақын елді мекендер: Ченак ауылы (Цимисли ауданы) (6 км), Топал ауылы (6 км), (Цимисли ауданы), Буджак ауылы (Комрат ауданы) (7 км), Бороганы ауылы (Леовск ауданы) (10 км).[4] Аймақтың жалпы ауданы 99,7 шаршы метр.км, бұл аудан ауданының 11,7% құрайды.[5]
Халқы өңдеу
01.01.2015 жылға ауылда 5200 адам немесе аудан халқының 7,5% тұрады:
- 4926 ғағауыздар,
- 108 орыстар,
- -88 молдовандар және басқа ұлттар.
Еңбекке қабілетті халық құрылымында – 64,5% (3358 адам).[5]
Тарихы өңдеу
Дезгинжа ауылында татарлар тұрған кезінде мұнда ат жарыстары өткізілген. Түрік тіліндегі "десгинжа" – "секіру" дегенді білдіреді. Ғағауыздар 1812 жылы татарлардан кейін қоныстанды, 1793 жылы Дезгинжа ауылы бұрыннан бар деген мәліметтер бар.[6]
1835 жылы Дезгинжа Бессарабия облысының Леов уезінің Верхнебуджак округінде, кейінірек 1850 жылы — Бессарабия облысының Кагуль уезінің Верхнебуджак округінде, 1858 жылы — Бессарабия облысының Бендер уезінің Верхнебуджак округінде болды.[7]
1842-1843 жылдары қоныс аударушылар ауылдарында патша әкімшілігінің озбырлығына қарсы бағытталған толқулар болды. Ақпан-тамыз айларында Десгинжа колониясында толқулар болды, кедей және орта шаруалар С.Урсуды қызметінен босатуды талап етті, сондықтан осы округтің старшинасы А. Илашковпен қақтығыс болды. Көптеген ауыл тұрғындары билікке қарсылық білдіргені үшін жазаланды.
Дезгинжа ауылының тұрғындары 1905-1906 жылдардағы Бессарабиядағы революциялық оқиғаларға қатысты. Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде 1914-1918 ж. жүздеген ауыл тұрғындары майданға жұмылдырылды, ондаған адам қаза тауып, жараланды. 1917 жылы 25 қазанда Қысқы сарайға шабуылға қатысқан Дезгинжа ауылының тумасы Д.И.Чадырян Волынский запастағы полкінде әскери борышын өтеген.[8]
Инфрақұрылымы өңдеу
Ауылда 144 шаруашылық субъектілері тіркелген, оның ішінде:
- 98 ауылшаруашылық кәсіпорны,
- 1 өнеркәсіптік және қайта өңдеу кәсіпорны,
- 25 сауда кәсіпорны,
- 2 азық-түлік дүкені,[9] т.б.бар.
Дезгинжа ауылының аумағында әлеуметтік нысандар: 1 мектепке дейінгі мекеме,[10] 1 лицей,[11] мәдениет үйі, 2 кітапхана, сауықтыру пункті орналасқан. Православие шіркеуі бар.[12] Ауылда 1890 үй мен пәтер болса, оның 1252-сі немесе 66,3 пайызы су құбырымен жабдықталған, 660-ы немесе 35 пайызы газдандырылған.[5]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Значение слова дезгинжа https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B4%D0%B5%D0%B7%D0%B3%D0%B8%D0%BD%D0%B6%D0%B0
- ↑ Село Дезгинжа (Комратский район, Автономное территориальное образование Гагаузия, Молдова) https://routemaps.ru/l/72757-selo-dezginzha/
- ↑ Дезгинжа на карте Молдовы, https://tm.maptons.com/3383349
- ↑ Все о Комратском районе https://raioncomrat.md/naselennyie-punktyi/selo-dezginzha/
- ↑ a b c Географическая справка с. Дезгинжа https://www.gagauzia.md/ru/administracziya-regiona/primarii/primariya-s.-dezginzha.html
- ↑ Село Дезгинжа (Dezginc?) http://klise.ru/index.php/2011-04-02-16-54-38/894-dezgincae Мұрағатталған 24 шілденің 2022 жылы.
- ↑ ИСТОРИЯ https://dezghingea.md/history/ Мұрағатталған 30 қарашаның 2022 жылы.
- ↑ ДЕЗГИНЖА И ЕЕ ЖИТЕЛИ https://gagauzskiebyli.wordpress.com/2015/05/11/%D0%B4%D0%B5%D0%B7%D0%B3%D0%B8%D0%BD%D0%B6%D0%B0-%D0%B8-%D0%B5%D0%B5-%D0%B6%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B8/
- ↑ Магазин «Дезгинжа» https://gagauzcoop.com/index.php/nashi-magaziny/15-magazin-dezginzha
- ↑ Учреждение раннего образования села Дезгинжа https://guogagauzii.md/uchrezhdenie-rannego-obrazovaniya-sela-dezginzha
- ↑ Воскресенье, 24.07.2022, 12:15Приветствую Вас Гость | RSSСАЙТ ТЕОРЕТИЧЕСКОГО ЛИЦЕЯ с. ДЕЗГИНЖА http://licdezginja.do.am/
- ↑ Свято-Троицкий храм с.Дезгинжа https://visitgagauzia.com/2021/11/22/%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE-%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B8%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9-%D1%85%D1%80%D0%B0%D0%BC-%D1%81-%D0%B4%D0%B5%D0%B7%D0%B3%D0%B8%D0%BD%D0%B6%D0%B0/(қолжетпейтін сілтеме)