Жан-Мари Гюстав Леклезио
Жан-Мари Густав Ле Клезио (фр. Jean-Marie Gustave Le Clézio; 13 сәуір 1940, Ницца) — француз жазушысы, аудармашы, Рено сыйлығының (1963) және 2008 жылғы әдебиет бойынша Нобель сыйлығының лауреаты[1].
| Жан-Мари Гюстав Ле Клезио | ||||
| Jean-Marie Gustave Le Clézio | ||||
 | ||||
| Туған күні | ||||
|---|---|---|---|---|
| Туған жері | ||||
| Мансабы | ||||
| Шығармашылық жылдары |
1963 — қазіргі уақыт | |||
| Шығармалардың тілі | ||||
| Марапаттары |
| |||
| Сыйлықтары |
Ренодо сыйлығы (1963) | |||
Өмірбаяны өңдеу
1940 жылы 13 сәуірде Ниццада дүниеге келген. Ата-анасының екеуі де Маврикийден болған: әкесі — хирург, шыққан тегі бретон, өзінің немере әпкесіне үйленді, анасы — XVIII ғасырда Маврикийге қоныс аударған бретондық отбасынан шыққан. Автордың өзі Маврикийде бірнеше ай ғана өмір сүрген. Дегенмен, жазушының қос азаматтығы бар: Франция мен Маврикий.
Ле Клезио 1948 жылға дейін Ниццада тұрады, оның отбасы Нигерияға қоныс аударады, сол кезде әкесі сол жерде қызмет етеді.
Ол Ницца университетінің филология факультетінде оқып, содан кейін бірнеше жыл Лондон мен Бристольде өткізеді. 1964 жылы Прованс университетінде магистр дәрежесін алады. АҚШ-та мұғалім болып жұмыс істейді.
1967 жылы ол Таиландта әскери қызметке шақырылады, бірақ балалардың жезөкшелігін сынағаны үшін Мексикаға ауыстырылады. 1970 жылдан 1974 жылға дейін Панамадағы үндістер арасында өмір сүреді. 1975 жылы ол марокколық Жимиеге үйленеді. Олардың екі қызы дүниеге келеді, сонымен қатар жазушының бірінші некесінен бір қызы бар.
1977 жылы үнді эпосының «Чилам Баламның пайғамбарлығы» аудармасын басып шығарады. Сол жылы ол Мичиоакан туралы кандидаттық диссертациясын ұсынады, оны Перпиньяндағы Мексиканы зерттеу орталығында қорғады. Содан кейін Альбукерке университетінде (Нью-Мексико, АҚШ) сабақ береді. 1978 және 1979 жылдары ол CNRS қауымдастығы ғылыми қызметкері лауазымына өтініш береді, бірақ лауазымды ала алмады[2].
1990 жылы Ле Клезио жазушы Жан Грожанмен бірге «L'aube des peuples» жинағын құрды, онда олар әртүрлі эпикалық, мифологиялық, дәстүрлі және көне мәтіндерді шығара бастады.
2000 жылы оның қызығушылығы алыс мәдениеттерге бағытталды. Осылайша ол Кореяның тарихын, мифологиясын және шамандық рәсімдерін зерттей бастады.
Ле Клезио әлемнің көптеген университеттерінде сабақ берді. Ол Оңтүстік Кореяға жиі барып, 2007 жылы француз тілі мен әдебиетінен сабақ берген.
Шығармашылығы өңдеу
Леклезио көп саяхаттайды. Жазуды жеті жасынан бастап, тоқтатқан жоқ. Оның бұл кездегі алғашқы жұмысы теңіз туралы кітап болды.
1963 жылы ол «Протокол» романын (фр. Procès-Verbal) жариялап, ол үшін ол Рено сыйлығын алды және Гонкур сыйлығына үміткер болды. Ол кезде 23 жаста болатын. Эстетикалық құрылымы жағынан бұл роман Альберт Камюдің «Сыртқы адам» романына жақын болды. Романда көп уақыт шамға, пышаққа немесе темекі қорабына қарау сияқты сәттерге назар аударуға арналған. Бұл да әдетте қосуға жатпайтын әңгімелесу сәттері. Бірақ сонымен бірге аударма барысында көптеген сәттерді жеткізу мүмкін болмады.
Романда теңіз жағасында орналасқан қала арқылы шұбатылып жүрген Адам туралы айтылады. Ол өзінің кім екенін, жақында ғана босатылған сарбаз ба, әлде психиатриялық диспансердегі науқас екенін анықтауға тырысады. Сюжеті эпизодтық, көріністердің үзінділеріне бағытталған. Роман керісінше өзгермелі дүниені түсінуге тырысқан кейіпкердің сезімін суреттейді. Кейіпкердің болмыс-бітімі оны шошытады, айналасындағы адамдар бір-бірін түсіне алмайтын ергежейлі көрінеді. Роман негізінен абсурдтық сипатқа ие, ал кейіпкер үнемі өлімнен қорқады, ол жоқ жерден пайда болатындай.
«Елесті ауру» (1965) — алдыңғы романның тақырыбын жалғастыратын әңгімелер жинағы. Бұл өмір ессіздік деген пікірден өтеді. Әңгімелердің бірінің кейіпкері Роч елесті аурудың құрбаны болады. Ол қаланы айналып жүгіреді, орындықта ғашықтарды көреді және олар оны менсінбейді; өшпенділік оны туристік агентке баруға мәжбүр етеді. Бұл адам тұтас жүйке.
«Le livre des fuites» кітабында трилогияға кіреді. Ол Камбоджадағы заманауи қаланың, шөлдің және шағын қаланың «қорымында» өзін тапқан жас жігіт туралы әңгімелейді. Саяхаттың соңында уақыт өз рөлінде ойнауды тоқтатады.
«La Guerre» (1970) кітабында өмірі соғысқа ұқсайтын қала туралы айтылады. Қала туралы біз «сиқырлы заттарды» суреттейтін жас жігіттің жазбаларынан білеміз, мысалы, шам, автокөлік және т.б.
«Les Geants» кітабында оқиға супермаркетте өтеді, онда басты кейіпкерлер көрікті жерлер мен шудың тасқынынан аздап есінен танып қалады.
30-дан астам кітаптың авторы: қысқа әңгімелер, романдар, эсселер, ертегілер және американдық мифология бойынша кітаптардың екі аудармасы. Оның барлық шығармалары француз тілінде жазылған. Оның шығармашылығы екі кезеңге бөлінеді.
1963 жылдан 1975 жылға дейін оның романдары мен эсселері Анри Мишо, Жордж Перек, Мишель Бутор сияқты замандастары белгілеген жолдар бойынша формалды және типографиялық, тілдің мүмкіндіктерін зерттейтін, жаңашыл болып табылады. Ол сондай-ақ сау емес психика тақырыптарына қызығушылық танытады. Ол өзінің түбегейлі жаңалықтары үшін бүлікші жазушы деп аталды. Осы үшін оны Фуко құрмет тұтты.
1970 жылдардың соңынан бастап оның шығармашылығында балалық шақ, жалғыздық, саяхат тақырыптары алға шықты. Ол енді экспериментке қызығушылық танытпайды, тақырыптар тыныштала бастайды. Автор сюжетсіз деп аталатын сюжетті иммиграция, жер аудару және өзгеру тақырыптарын тарихи зерттеулермен алмастырды.
«Шөлде», «Алтын іздеуші», «Кезбе жұлдыз» романдарында жазушының жетілген стилі өрбіген.
1980 жылы Леклезио «Шөл» романы үшін Пол Моран сыйлығын алды. Роман авторды алаңдатқан көші-қон тақырыбын көрсетеді. Оқиға екі түрлі адамнан айтылады. Бірінші баяндаушы — ХХ ғасырдың басындағы Африка елдеріндегі француздарға қарсы көтерілістің ортасында тұрған туарег баласы. Бұл көтеріліс сәтсіздікке ұшырап, көтерілісшілер өлтіріледі. Екінші әңгімеші — сол ғасырдың 70-жылдарында Мароккода тұратын жетім қыз. Ол келісімді некеден аулақ болу үшін Францияға қоныс аударуды жоспарлап отыр.
«Кезбе жұлдыз» (1992) романы Франциядан Италияға көшіп келген жас еврей қызы туралы. Оның ертедегі шығармаларына тән романда оғаштық жасау әрекеті бар. Мысалы, бала фортепиано тыңдай отырып, оны тіл ретінде қабылдайды.
1994 жылы ол өмірде бар ең ұлы француз жазушысы болып сайланды[3].
Туындылары өңдеу
- Протокол (Le Procès-verbal), Галлимард, 1963, 250 б. Ренодо сыйлығы
- Le Jour où Beaumont fit connaissance avec sa douleur, Mercure de France, L'écharpe d'Iris, Париж, 1964, [n.p.]
- La Fièvre, новелла, Галлимард, «Le Chemin», Париж, 1965, 237 б.
- Le Déluge, Галлимард, «Le Chemin», Париж, 1966, 288 б.
- L'Extase matérielle, эссе, Галлимард, "Le Chemin", Париж, 1967, 229 бет.
- Terra Amata, роман, Галлимард, «Ле Чемин», Париж, 1967, 248 бет.
- Le Livre des fuites, әдетке , Галлимард, "Le Chemin", Париж, 1969, 290 бет.
- La Guerre, роман, Галлимард, «Ле Чемин», Париж, 1970, 295 бет.
- Lullaby, Галлимард, 1970
- Haï, Скира, «Les Sentiers de la Création», Женева, 1971, 170 бет.
- Mydriase, Владимир Великовичтің, Фата Моргана, Сент-Клемент-ла-Ривьер суреттері, 1973
- Éd. définitive, 1993, 62 б. ISBN 2-85194-071-6
- Les Géants, роман, Галлимард, «Ле Чемин», Париж, 1973, 320 бет.
- «Арғы бетке саяхат». Voyages de l'autre coté, nouvelles, Галлимард, "Le Chemin", Париж, 1975, 308 б.
- Les Prophéties du Chilam Balam, нұсқасы және презентациясы JMG Le Clézio, Галлимард, "Le Chemin", Париж, 1976, 201 бет.
- Vers les icebergs, Éditions Fata Morgana, "Explorations", Montpellier, 1978, 52 б. (Contient le texte d' Inji, ат Анри Мишо)
- Mondo et autres histoires, nouvelles, Галлимард, Париж, 1978, 278 б.
- L'Inconnu sur la Terre, essai, Галлимард, "Le Chemin", Париж, 1978, 325 бет.
- Voyage au pays des arbres, dessiné par Henri Galeron, Галлимард, "Enfantimages", Париж, 1978, 27 бет.
- Шөл (Désert), 1980, 410 б.
- Trois Villes saintes, Галлимард, Париж, 1980, 81 б.
- La Ronde et autres faits divers, nouvelles, Галлимард, "Le Chemin", Париж, 1982, 235 бет. ISBN 2-07-021395-1 .
- Relation de Michoacan, version et presentation de JMG Le Clézio, Галлимард, "Tradition", Париж, 1984, 315 б. - [10] б. депл. ISBN 2-07-070042-9 .
- Алтын қазушы (Le Chercheur d'or), Галлимард, 1985, 332 бет.
- Родригеспен саяхат, Галлимард, «Ле Чемин», Париж, 1986 ж.
- Le Rêve mexicain ou la pensée interrompue, Галлимард, «NRF Essais», Париж, 1988, 248 бет. ISBN 2-07-071389-X .
- Printemps et autres saisons, Галлимард, "Le Chemin", Париж, 1989, 203 бет. ISBN 2-07-071364-4 .
- Sirandanes, Сегерс, 1990, 93 бет. ISBN 2-232-10327-7 .
- Onitsha, Галлимард, Париж, 1991, 250 б. ISBN 2-07-072230-9 .
- Étoile errante, Галлимард, Париж, 1992, 339 бет. ISBN 2-07-072650-9 .
- Pawana, Галлимард, Париж, 1992, 54 бет. ISBN 2-07-072806-4 .
- «Диего мен Фрида». Diego et Frida, Stock, "Échanges", Париж, 1993, 237 б. -[12] б. депл. ISBN 2-234-02617-2 .
- La Quarantaine, роман, Галлимард, Париж, 1995, 464 бет. ISBN 2-07-074318-7 .
- «Алтын балық». Poisson d’or, роман, Галлимард, 1997, 255 бет.
- Gens des nuages
- La Fête chantée, essais, Галлимард, «Le Promeneur», 1997, 256 б.
- Hasard (suivi d'Angoli Mala), римдіктер, Галлимард, Париж, 1999, 290 бет. ISBN 2-07-075537-1 .
- Coeur Brûle et autres romances, Галлимард, Париж, 2000, 187 б. ISBN 2-07-075980-6 .
- Révolutions, роман, Галлимард, Париж, 2003, 554 б. ISBN 2-07-076853-8 .
- L'Africain, Mercure de France, «Traits and portraits», Париж, 2004, 103 бет. ISBN 2-7152-2470-2 .
- Ourania, роман, Галлимард, «Collection Blanche», Париж, 2005, 297 бет. ISBN 2-07-077703-0 .
- Raga : approche du continent invisible, Éditions du Seuil, «Peuples de l'eau», Париж, 2006, 135 бет. ISBN 2-02-089909-4 .
- Ballaciner, essai, Галлимард, 2007 ISBN 978-2-07-078484-4 .
- Ritournelle de la Faim, роман, Галлимард, «Бланш жинағы», Париж, 2008 ж.
Дереккөздер өңдеу
- ↑ The 2008 Nobel Prize in Literature. Басты дереккөзінен мұрағатталған 12 қазан 2008.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 9 қазан 2008.
- ↑ «Magazine Littéraire», No. 362, февраль 1998, процитирован: http://www.paperblog.fr/1170376/jmg/
- ↑ "Le Clézio no1, 1994, 22s. À la question «Quel est le plus grand écrivain vivant de langue française?», 13 % des lecteurs du magazine Lire ont répondu Le Clézio.