Иридий (лат. Іrіdіum; Іr) — элементтердің периодтық жүйесінің VІІІ тобындағы элемент, платиналық металдар қатарына жатады, ат. н. 77; ат. м. 192,22; тығызд. 22,65 г/см3; балқу t 2447°С; қайнау t 4380°С. Ақ күміс түсті ауыр металл.

77 ОсмийИридийПлатина
Rh

Ir

Mt
Периодическая система элементовСутегіГелийЛитийБериллийБор (элемент)КөміртекАзотОттекФторНеонНатрийМагнийАлюминийКремнийФосфорКүкіртХлорАргонКалийКальцийСкандийТитан (элемент)ВанадийХромМарганецТемірКобальтНикельМысМырышГаллийГерманийКүшәнСеленБромКриптонРубидийСтронцийИттрийЦирконийНиобийМолибденТехнецийРутенийРодийПалладийКүмісКадмийИндийҚалайыСүрмеТеллурИодКсенонЦезийБарийЛантанЦерийПразеодимНеодимПрометийСамарийЕуропийГадолинийТербийДиспрозийГольмийЭрбийТулийИттербийЛютецийГафнийТантал (элемент)ВольфрамРенийОсмийИридийПлатинаАлтынСынапТаллийҚорғасынВисмутПолонийАстатРадонФранцийРадийАктинийТорийПротактинийУранНептунийПлутонийАмерицийКюрийБерклийКалифорнийЭйнштейнийФермийМенделевийНобелийЛоуренсийРезерфордийДубнийСиборгийБорийХассийМейтнерийДармштадтийРентгенийКоперницийНихонийФлеровийМосковийЛиверморийТеннессинОганесон
Периодическая система элементов
77Ir
Жай заттың сыртқы бейнесі
Қатты, баяу балқитын, күміс-ақ металл
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі

Иридий, 77

Топ типі

Ауыр металдар

Топ, период, блок

9, 6, d

Атомдық масса
(молярлық масса)

192.217(2) м. а. б. (г/моль)

Электрондық конфигурация

[Xe] 4f14 5d7 6s2

Қабықшалар бойынша электрондар

2, 8, 18, 32, 15, 2

Атом радиусы

136 пм

Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус

141±6 пм

Ион радиусы

(+4e) 68 пм

Электртерістілігі

2,20 (Полинг шкаласы)

Электродты потенциал

Ir←Ir3+ 1,00 В

Тотығу дәрежелері

−3, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6, +7, +8, +9

Иондалу энергиясы

1-ші: 880 кДж/моль (эВ)
2-ші: 1600 кДж/моль (эВ)

Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза

Қатты дене

Тығыздық (қ.ж.)

22,65/22,56±0,01 г/см³

Балқу температурасы

2739 K (2466 °C, 4471 °F)[1]

Қайнау температурасы

4701 K (4428 °C, 8002 °F)[1]

Балқу жылуы

26,0 кДж/моль

Булану жылуы

610 кДж/моль

Молярлық жылусыйымдылық

25,1 Дж/(K·моль)

Молярлық көлем

8,54 см³/моль

Қаныққан бу қысымы
P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000
T (К) 2713 2957 3252 3614 4069 4659
Жай заттың кристаллдық торы
Тор құрылымы

текше бетке бағытталған

Тор параметрлері

3,840 Å

Дебай температурасы

440,00 K

Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік

(300 K) 147 Вт/(м·К)

Юнг модульі

528 ГПа

Жылжу модульі

210 ГПа

Пуассон коэффициенті

0.26

Моос қаттылығы

6.5

Виккерс қаттылығы

1760–2200 МПа

Бринеллий қаттылығы

1670 МПа

CAS нөмірі

7439-88-5

Иридий Іr

Табиғатта кездесуі

өңдеу

Жер қыртысындағы иридийдің мөлшері шамалы (салмағы бойынша 10-7%). Ол алтын мен платинадан әлдеқайда сирек кездеседі. Ол осмий, родий, рений және рутениймен бірге кездеседі. Ол ең аз таралған элементтерге жатады.

Иридий метеориттерде салыстырмалы түрде жиі кездеседі. Жер бетіндегі металдың нақты мөлшері әлдеқайда жоғары болуы мүмкін: оның жоғары тығыздығы мен темірге жоғары жақындығы (сидерофильділігі) иридийдің Жердің тереңдігіне, планетаның ядросына, оның пайда болуы кезінде ығысуына әкелуі мүмкін. протопланеталық диск. Күн фотосферасында иридийдің аз мөлшері табылды.

Иридий невянскит, сисерцкит және авросмирид сияқты минералдарда кездеседі.

  1. a b Дереккөз қатесі: Жарамсыз <ref> тегі; no text was provided for refs named WebElements