Иридий
Иридий (лат. Іrіdіum; Іr) — элементтердің периодтық жүйесінің VІІІ тобындағы элемент, платиналық металдар қатарына жатады, ат. н. 77; ат. м. 192,22; тығызд. 22,65 г/см3; балқу t 2447°С; қайнау t 4380°С. Ақ күміс түсті ауыр металл.
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Қатты, баяу балқитын, күміс-ақ металл 
| |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі |
Иридий, 77 | ||||||||||||||
| Топ типі | |||||||||||||||
| Топ, период, блок |
9, 6, d | ||||||||||||||
| Атомдық масса (молярлық масса) | |||||||||||||||
| Электрондық конфигурация |
[Xe] 4f14 5d7 6s2 | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар |
2, 8, 18, 32, 15, 2 | ||||||||||||||
| Атом радиусы |
136 пм | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| Ковалентті радиус |
141±6 пм | ||||||||||||||
| Ион радиусы |
(+4e) 68 пм | ||||||||||||||
| Электртерістілігі |
2,20 (Полинг шкаласы) | ||||||||||||||
| Электродты потенциал |
Ir←Ir3+ 1,00 В | ||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері |
−3, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6, +7, +8, +9 | ||||||||||||||
| Иондалу энергиясы | |||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
| Тығыздық (қ.ж.) |
22,65/22,56±0,01 г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы | |||||||||||||||
| Қайнау температурасы | |||||||||||||||
| Балқу жылуы |
26,0 кДж/моль | ||||||||||||||
| Булану жылуы |
610 кДж/моль | ||||||||||||||
| Молярлық жылусыйымдылық |
25,1 Дж/(K·моль) | ||||||||||||||
| Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| Тор құрылымы |
текше бетке бағытталған | ||||||||||||||
| Тор параметрлері |
3,840 Å | ||||||||||||||
| Дебай температурасы |
440,00 K | ||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| Жылуөткізгіштік |
(300 K) 147 Вт/(м·К) | ||||||||||||||
| Юнг модульі |
528 ГПа | ||||||||||||||
| Жылжу модульі |
210 ГПа | ||||||||||||||
| Пуассон коэффициенті |
0.26 | ||||||||||||||
| Моос қаттылығы |
6.5 | ||||||||||||||
| Виккерс қаттылығы |
1760–2200 МПа | ||||||||||||||
| Бринеллий қаттылығы |
1670 МПа | ||||||||||||||
| CAS нөмірі |
7439-88-5 | ||||||||||||||
Табиғатта кездесуі
өңдеуЖер қыртысындағы иридийдің мөлшері шамалы (салмағы бойынша 10-7%). Ол алтын мен платинадан әлдеқайда сирек кездеседі. Ол осмий, родий, рений және рутениймен бірге кездеседі. Ол ең аз таралған элементтерге жатады.
Иридий метеориттерде салыстырмалы түрде жиі кездеседі. Жер бетіндегі металдың нақты мөлшері әлдеқайда жоғары болуы мүмкін: оның жоғары тығыздығы мен темірге жоғары жақындығы (сидерофильділігі) иридийдің Жердің тереңдігіне, планетаның ядросына, оның пайда болуы кезінде ығысуына әкелуі мүмкін. протопланеталық диск. Күн фотосферасында иридийдің аз мөлшері табылды.
Иридий невянскит, сисерцкит және авросмирид сияқты минералдарда кездеседі.