Родий (латын. Rhodіum; Rh) — элементтердің периодтық жүйесінің VІІІ тобындағы химиялық элемент, атомдық нөмірі 45, атомдық массасы 102,905; платиндық металдарға жатады. Көгілдір, күміс түсті, сынғыш, баяу балқитын, қатты металл; тығыздығы 12,44 г/см3, балқу t 2020ӘС, қайнау t 3727ӘС. Кристалдық торы қырлары орталықтандырылған куб тәрізді. Табиғатта бір тұрақты изотопы (103Rh) бар. Жер қыртысындағы салмақ мөлшері 1107%. Родийді 1804 ж. ағылшын химигі У.Х. Волластон (1766 — 1828) ашты.

Жай заттың сыртқы бейнесі
Күміс - ақ қатты металл
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөміріРодий, 45
Топ типіАуыр металдар
Топ, период, блок9, 5, d
Атомдық масса
(молярлық масса)
102.90549(2) м. а. б. (г/моль)
Электрондық конфигурация[Kr] 4d8 5s1
Қабықшалар бойынша электрондар2, 8, 18, 16, 1
Атом радиусы134 пм
Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус142±7 пм
Ион радиусы(+3e)68 пм
Электртерістілігі2,28 (Полинг шкаласы)
Электродты потенциал+0,8
Тотығу дәрежелері−3, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6
Иондалу энергиясы1-ші: 719.7 кДж/моль (эВ)


2-ші: 1740 кДж/моль (эВ)


3-ші: 2997 кДж/моль (эВ)
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фазаҚатты дене
Тығыздық (қ.ж.)12,41 г/см³
Балқу температурасы1963°C
Қайнау температурасы3727°C
Балқу жылуы21,8 кДж/моль
Булану жылуы494 кДж/моль
Молярлық жылусыйымдылық24,95 Дж/(K·моль)
Молярлық көлем8,3 см³/моль
Қаныққан бу қысымы
P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000
T (К) 2288 2496 2749 3063 3405 3997
Жай заттың кристаллдық торы
Тор құрылымытекше бетке бағытталған
Тор параметрлеріa=3,803 Å
Дебай температурасы480 K
Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік(300 K) 150 Вт/(м·К)
Юнг модульі380 ГПа
Жылжу модульі150 ГПа
Пуассон коэффициенті0.26
Моос қаттылығы6.0
Виккерс қаттылығы1100–8000 МПа
Бринеллий қаттылығы980–1350 МПа
CAS нөмірі7440-16-6
Родий Rh

Тотығу дәрежесі +3, сирек жағдайларда +1, +2, +4, +6, химиялық инертті. Қыздырғанда оттекпен әрекеттесіп, суда, қышқылда, сілтіде ерімейтін кристалл (Rh2O3) түзеді; галогендермен 200 — 600ӘС-та реакцияға түсіп, суда нашар еритін тұздар (RhF3, RhCl3, RhBr3, RhІ3) түзеді. Родийдің нитраты мен сульфаты суда жақсы ериді. Родийді алу үшін платина аффинажының өнімдеріндегі [Rh(NH3)3Cl3]-ті инертті газ ағынында қыздырып, бөлінген кеуекті Родийді HCl-мен шайып, 900ӘС-та сутекпен металл Родийге дейін тотықсыздандырады. Физикалық қасиетіне байланысты Родий вискоза және шыны талшықтар өндірісінде фильер жасауда, катализатор ретінде, прожектор мен рефлекторлардың айналарына сақтандырғыш пленка дайындауда қолданылады. Платинародийлік терможұп Халықаралық температуралық шкалада стандарт болып саналады.

Физикалық қасиеті Өңдеу

Родий – қатты, күміс сұр түсті металл. Тотықсыздандыру жолымен тұздардан алынған химиялық таза родий ашық сұр түсті ұнтақ немесе губка түрінде болады, балқыған кезде түсі алюминийге ұқсайтын металл түзеді.

Өте жұқа родий ұнтағы қара түсті және родий қара деп аталады. Бұл пішінді тұздарды гидразинмен, формалинмен немесе аммоний форматымен тотықсыздандыру арқылы алады. Қасиеттері бойынша қара родий платина қарасына ұқсас – ол күшті каталитикалық қасиеттерге ие және сутегін белсенді түрде сіңіруге де қабілетті.

Родий спектрдің көрінетін бөлігінде электромагниттік сәулелердің жоғары шағылысу қабілетіне ие, сондықтан ол «беттік» айналар жасау үшін кеңінен қолданылады.