Ислам Ынтымақтыстық Ұйымы мен Қазақстан қатынастары

Ислам Ынтымақтыстық Ұйымы мен Қазақстан қатынастары — Ислам Ынтымақтыстық Ұйымы мен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.

Дипломатия

Қазақстан 1995 жылы 9-12 желтоқсанда Конакри қаласында (Гвинея Республикасы) өткен Ислам Ынтымақтастығы Ұйымының (ИЫҰ) Сыртқы істер министрлері кеңесінің (СІМК) 23-ші сессиясында ИЫҰ-на мүше болды.

Қазақстан Республикасының ИЫҰ жанындағы Тұрақты өкілдігі 2010 жылдың наурыз айында Джидда қаласында жұмыс істей бастады.

2019 жылдың наурыз айынан бастап Берік Арын Сақбайұлы, Қазақстан Республикасының Сауд Арабиясы Корольдігіндегі Елшісі әрі Қазақстан Республикасының ИЫҰ жанындағы тұрақты өкілі.

Төрағалық

Қазақстан Республикасы мен ИЫҰ арасындағы ынтымақтастық тарихындағы маңызды оқиға 2011-2012 жж. Қазақстан Республикасының ИЫҰ-ға төрағалығы болды. Төрағалық ету барысында 2011 жылғы 28-30 маусымда Қазақстан Астанада ИКҰ СІМК 38-ші отырысын өткізді, оның қорытындысы бойынша Ислам конференциясы ұйымының(ИКҰ) атауынИслам ынтымақтастығы ұйымына (ИЫҰ) өзгерту туралы тарихи шешім қабылданды. Сондай-ақ, отырысқа қатысушылар ИЫҰ-ның Астана декларациясын қабылдады, ол Ұйымның ХХІ ғасырдағы модернизациясы мен реформасын жариялай отырып, Ұйымның ең прогрессивті құжаты болды.

Ерекша атап өтетін жайт бұл, Қазақстанның ИЫҰ-ға төрағалығы Нұрсұлтан Назарбаев алға қойған Бес бастамасы негізінде қалыптастырылды: Азық-түлік қауіпсіздігі жүйесін құру, Шағын және орта бизнесті қолдау тетігін құру, жетекші ислам экономикалары үшін диалог алаңын құру, энергетика саласындағы инвестициялық және технологиялық ынтымақтастық құруды талап етуіжәне ИЫҰ өкілдерінің «G-20» жұмысына қатысуын қамтамасыз етуі.

Сондай-ақ, СІМК-нің 38-сессиясы аясында жүзден астам тарихи шешімдер қабылданды, оның ішінде Қазақстанның бастамасымен ұсынылған - Ауғанстаннан есірткінің заңсыз өндірісі мен айналымына қарсы күрес және бұрынғы Семей ядролық полигоны мен Арал теңізінің қалпына келтіру кіреді.

Қазақстандық төрағалықтың қамқорлығымен өткізілген кең ауқымды науқан аясында Сомалиге жалпы сомасы 500 миллион доллардан асатын қаржылық ресурстар жиналды.

Қазақстан бастамалары

Қазіргі кездегі ИЫҰ қызметіне Қазақстанның қатысуы үшін мүше мемлекеттердің сұранысына ие және қолдауын тапқан Н. Назарбаевтың ислам әлемі үшін жасаған ауқымды бастамалары негіз болып табылады:

• Азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі Ислам ұйымын (АҚИҰ) құру;
• Исламдық татулықты ілгерілету (Islamic Rapprochement);
• «Исламдық инфрақұрылымның интеграциясы» стратегиялық бағдарламалық құжатын әзірлеу (Triple І).

Қазіргі уақытта барлық үш бастама ИЫҰ-дағы Қазақстанның маңызды күн тәртібін құрайды.

2018 жылғы наурызда АҚИҰ Жарғысы толық заңды күшіне енді. Ұйымның штаб-пәтері Астана қаласында орналасқан және өз қызметін ресми түрде 2018 жылғы 19 ақпанда бастады, ал 2019 жылғы 12 желтоқсанда оның ресми ашылуы болды. АҚИҰ-дың негізгі мақсаты - ИЫҰ мүше мемлекеттерінің Азық-түлік қауіпсіздігі саласындағы мүмкіндіктерін шоғырландыру.

Қазіргі уақытта АҚИҰ-ға 34 мемлекет мүше, олардың 12-сі (Қазақстан, Нигер, Буркина-Фасо, Кувейт, Ауғанстан, Гамбия, Палестина, Бангладеш, Катар, БАӘ, Сауд Арабиясы, Мысыр) Ұйымның Жарғысын ратификациялады және бұл құжат толық заңды күшіне енді.

Сапарлар

2016 жылғы 14-15 сәуірде Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Ыстанбұлда өткен ИЫҰ кезекті 13-ші саммитіне қатысты. Саммитте Мемлекет басшысы Түркия Президенті Р. Ердоғанмен бірлесе отырып, Исламдық татулықты ілгерілету (Islamic Rapprochement) процесін бастау туралы бастама көтерді.

Бастама аясында 2019 жылдың 22-24 сәуірінде ҚР СІМ ИЫҰ Бас хатшылығымен бірге Әл-Фараби атындағы қазақ ұлттық университетінің базасында Алматы қаласында ИЫҰ мүше мемлекеттеріндегі бейбітшілік пен жанжалдарды шешудің перспективалары туралы семинар өткізді.

Байланыстар

«Исламдық инфрақұрылымның интеграциясы» (TripleI) бастамасының негізгі мақсаты - Орталық Азия, Африка, Таяу Шығыс және Солтүстік Африка үшін ИДБ дамытудың арнайы үш бағдарламасын біріктіру арқылы ИЫҰ кеңістігінде жұмыс істейтін көліктік-логистикалық жүйелердің максималды интеграциясы болып табылады.

Бұл бастамаларды ИЫҰ Стамбул саммитінің қатысушылары қолдады және оның қорытынды коммюникасында бекітілді. Қазіргі уақытта ИДБ «Орталық Азия», «Африка», «Таяу Шығыс және Солтүстік Африка» бойынша ИДБ дамытудың үш арнайы бағдарламасын біріктіру жолымен ИДБ кеңістігінде жұмыс істейтін көлік-логистикалық жүйелерді барынша интеграциялау туралы мәселе пысықталуда.

2017 жылғы 10-11 қыркүйекте Астана қаласында Н. Назарбаевтың бастамасымен ИЫҰ тарихындағы «Ислам әлемінің ғылымы, технологиялары, инновациялары және модернизациясы»тақырыбында Ғылым және технологиялар жөніндегі 1-ші Саммиттің өткізілуі Қазақстанның ИЫҰ-мен ынтымақтастық желісі бойынша ірі оқиға болды. Саммиттің басты қорытындысы Астана декларациясының және «2026 жылға дейін ғылымды, технологиялар мен инновацияларды дамыту жөніндегі ИЫҰ бағдарламасының» қабылдануы болды.

2017 жылғы 10-11 қыркүйекте Астана қаласында өткен ИЫҰ Ғылым және технологиялар жөніндегі 1-ші саммитінде ислам елдерінің білім және ғылыми әлеуетін арттыру мақсатында Н. Назарбаев осы саладағы он бес жетекші мұсылман елдерінің ішінен ИЫҰ-15 халықаралық тобын құру бойынша кешенді механизм орнатуды ұсынды.

ҚР Ғылым және технологиялар саласындағы бастамаларын жүзеге асыру мақсатында ИЫҰ Бас хатшысының ғылым және технологиялар жөніндегі орынбасары қызметіне Қазақстан азаматы Елші А. Мусинов сайланды.

ИЫҰ-15 бастамасын іске асыру мақсатында 2019 жылғы 19 қарашада Алматы қаласында ИЫҰ Бас хатшылығының, ИЫҰ ғылыми және технологиялық ынтымақтастық жөніндегі тұрақты комитетінің (COMSTECH) және әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің қолдауымен ҚР СІМ ұйымдастырған семинар өтті.

Инвестиция

Өзара іс-қимылдың маңызды аспектісі Қазақстан Республикасының ИЫҰ қаржы құрылымдарымен, әсіресе мұсылман әлеміндегі неғұрлым ірі инвесторлардың бірі болып табылатын және 1997 жылғы тамызда Алматы қаласында Шығыс Еуропа, ТМД, Моңғолия және Қытай елдерімен банктеріменқызметін үйлестіруге жауапты өзінің төрт аймақтық кеңселерінің бірін құрған Ислам даму банкімен ынтымақтастығының дамуын мойындаған жөн. ИДБ-нің Қазақстандағы жалпы инвестициялық портфелі шамамен 700 млн. долларды құрайды.

ИЫҰ Орталық Азия бойынша ИЫҰ арнайы бағдарламасын құруды қолдайды. Бұл жоба Орталық Азия үшін де, мұсылман қоғамдастығы елдері үшін де өзара қызығушылық тудыратын сауда операцияларын, инвестицияларды ынталандыруда, өнеркәсіптік жобаларды жүзеге асыруда ұйым тарапынан қолдау мен өзара іс-қимылды көздейді.