Карл Дөниц

Карл Дөниц немесе Дениц (нем. Karl Dönitz ['karl ˈdøːnɪts] ^тыңдау; 16 қыркүйек 1891(18910916), Берлин, Герман империясы — 24 желтоқсан 1980, Аумюле, Шлезвиг-Гольштейн, Германия) — неміс әскери, мемлекеттік және саяси қайраткері, Адольф Гитлердің өзін-өзі өлтіргеннен кейін ізбасар ретінде қысқа мерзімге рейхспрезидент лауазымымен ауыстырға. Мемлекет басшысы және Германия қарулы күштерінің бас қолбасшысы лауазымдарын 1945 жылдың 30 сәуірінен 23 мамырына дейін атқарған.

Карл Дөниц нем. Karl Dönitz
Лауазымы
Ту Германия рейхспрезиденті Ту
30 сәуір — 23 мамыр 1945
Премьер-Министр	Йозеф Геббельс (30.04 — 01.05.1945) Людвиг Шверин фон Крозиг
Ізашары	лауазым қалпына келтірілді; Пауль фон Гинденбург (1934); Адольф Гитлер (фюрер ретінде)
Ізбасары	лауазым жойылды
Өмірбаяны
Партиясы	НСДАП (1944—1945)
Азаматтығы	Герман империясы (1890—1918) Герман мемлекеті (1919—1933) Нацистік Германия (1933—1945)  Германия (1955—1980)
Діні	протестантизм
Дүниеге келуі	16 қыркүйек 1891 (1891-09-16) Берлин, Герман империясы
Қайтыс болуы	24 желтоқсан 1980 (1980-12-24) (89 жас) Аумюле, Шлезвиг-Гольштейн, Германия
Жұбайы	Ингеборг Вебер
Балалары	үш баласы
Әскери қызметі
Атағы	гроссадмирал
Шайқасы	Бірінші дүниежүзілік соғыс, Екінші дүниежүзілік соғыс
Қолтаңбасы

1943 жылдың қаңтарында Дөниц гроссадмирал (нем. Großadmiral) атағын алып, Эрих Радердің орнына әскери-теңіз күштерінің (Кригсмарине) Бас қолбасшысы болып тағайындалды. Дөниц Екінші дүниежүзілік соғыстың теңіз тарихындағы басты тұлға болды. 1939 жылдан 1943 жылға дейін Дөниц басқарған сүңгуір қайықтар тиімді шайқасты, бірақ 1943 жылдың мамырынан бастап бастамасын жоғалта бастады. Дөниц қарулы күштерінің басқа түрлеріне қысымды жеңілдету үшін өзінің сүңгуір қайықтарына 1945 жылға дейін күресуді бұйырды. 648 сүңгуір қайық қаза тапты — олардың 429-ы аман қалмады. Сүңгуір қайықтарда қызмет еткен 40 000 адамның шамамен 30 000-ы қайтыс болды.

Ерте жылдары және мансабы

Теңіз обер-лейтенанты (нем. Oberleutnant zur See) Карл Дөниц Бірінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі U-39 офицері ретінде

Дөниц 1891 жылы Берлин маңындағы Грюнауда Анна Бейер мен инженер Эмиль Дөництің отбасында дүниеге келген. Карлдың ағасы болған. 1910 жылы Дөниц Германия Императорлық флотына шақырылды.

1913 жылдың 27 қыркүйегінде Leutnant zur See (әскери-теңіз флотындағы кіші офицер) шеніне тағайындалды. Бірінші дүниежүзілік соғыс басталған кезде SMS Breslau крейсерінде Жерорта теңізінің аумағында қызмет етті. 1914 жылдың тамызында «Breslau» және SMS Goeben крейсерлері Осман империясының флотына сатылды; кемелер атаулары сәйкесінше «Мидилли» (түр. Midilli) және «Явуз Сұлтан Сәлім» (түр. Yavuz Sultan Selim) деп өзгертілді. Олар Константинопольден контр-адмирал Вильгельм Сушонның қолбасшылығымен орыс императорлық флотына Қара теңізде қарсы шыға бастады. 1916 жылы 22 наурызда Дөниц теңіз флотының обер-лейтенанты шеніне көтеріліп, сол жылдың 1 қазанында су асты әскери күштеріне ауысты. Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде ол бірнеше сүңгуір қайықтардың командирі болып қызмет атқарды. 1917 жылы 4 қазанда техникалық қателіктерге байланысты Карл Дөницті ағылшындар ұстап алып, Шеффилд маңындағы Рамирес лагеріне тұтқындады. Карл 1919 жылға дейін әскери тұтқында болып, 1920 жылы Германияға оралды.

1916 жылы 27 мамырда Дөниц неміс генералы Эрих Вебердің (1860—1933) қызы Ингеборг Вебер (1893—1962) атты медбикеге үйленді. Олардың протестанттық христиандар ретінде тәрбиелеген үш баласы болды: қызы Урсула (1917—1990) және ұлдары Клаус (1920—1944) пен Питер (1922—1943). Екі ұлы да Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде қайтыс болды. Гитлер Дөниц сияқты аға офицердің бір ұлы шайқаста қаза тапқан болса, оның басқа ұлдары әскери қызметтен босатылып, азаматтық өмірге қайта оралуына мүмкіндік беретін бұйрық шығарды.

• 
  Карл Дөниц және Фриц-Юлиус Лемп U-30 сүңгуір қайық бортында
• 
  Карл Дөниц және Адольф Гитлер

Нацизм және антисемитизм

Дөниц нанған нацист және Гитлердің ең құмар жақтастарының бірі болған, алайда соғыстан кейін өзінің көзқарастарын жұртшылықтан жасыруға тырысқан. СС офицері Вальтер Редер (нем. Walter Reder) Дөницті «насихаттауға бағытталған кітапшалардан алынған таза нацисттің бейнесі һәм нанған антисемит» деп атады. Дөництің әріптестері оны қалжыңдап, сол кездегі нацистік романның басты кейіпкері сияқты «Жас Гитлерші Квекс» (нем. Der Hitlerjunge Quex) деп атаған.

Дереккөздер

Дереккөздер

Әдебиет

• Beevor Antony Berlin – The Downfall 1945 — Viking-Penguin Books, 2002. — ISBN 978-0-670-03041-5.
• Beevor Antony Berlino 1945 — Bur. — ISBN 978-88-586-1832-5.
• Blair Clay Hitler's U-boat War: Vol. II, The Hunted, 1942–1945 — Random House, 1998. — ISBN 978-0-679-45742-8.
• Germany and the Second World War: Volume 6: The Global War — Oxford University Press, 2001. — ISBN 978-0-1982-2888-2.
• Buckley 1995 John The RAF and Trade Defence, 1919–1945: Constant Endeavour — Ryburn Publishing, 1995. — ISBN 1-85331-069-7.
• Der U-Boot-Krieg 1939–1945 – Die Ritterkreuzträger der U-Boot-Waffe von September 1939 bis Mai 1945 — Hamburg, Berlin, Bonn Germany: Verlag E.S. Mittler & Sohn, 2003. — ISBN 978-3-8132-0515-2.
• The Reader's Companion to Military History — Houghton Mifflin Harcourt, 2005. — ISBN 978-0-547-56146-2.
• Doenitz Karl Memoirs: Ten Years and Twenty Days Mass Market — First Da Capo Press, 1997. — Boston: Da Capo Press, 1959. — ISBN 0-306-80764-5.
  • Dönitz Karl Zehn Jahre und zwanzig Tage: Erinnerungen 1935 - 1945 — 11th (1997). — Bernard und Graefe, 1958. — ISBN 978-376375186-0.
• Dollinger Hans The Decline and Fall of Nazi Germany and Imperial Japan — London: Bounty Books, 1997. — ISBN 978-0-7537-0009-9.
• Fellgiebel Walther-Peer Die Träger des Ritterkreuzes des Eisernen Kreuzes 1939–1945 – Die Inhaber der höchsten Auszeichnung des Zweiten Weltkrieges aller Wehrmachtteile — Friedberg, Germany: Podzun-Pallas, 2000. — ISBN 978-3-7909-0284-6.
• Die Ostfront 1943/44 – Der Krieg im Osten und an den Nebenfronten — München: Deutsche Verlags-Anstalt, 2007. — Vol. VIII. — ISBN 978-3-421-06235-2.
• Gannon Michael Operation Drumbeat: The Dramatic True Story of Germany's First U-boat Attacks Along the American Coast in World War II — Washington: Naval Institute Press, 1990. — ISBN 978-1-59114-302-4.
• Gardner W. J. R Decoding History: The Battle of the Atlantic and Ultra — Palgrave, McMillan, 1999. — ISBN 978-0-230-51014-2.
• Goldensohn Leon The Nuremberg Interviews — New York, 2004. — ISBN 978-1-4000-3043-9.
• Grier Howard D. Hitler, Dönitz, and the Baltic Sea. The Third Reich's last hope — Naval Institute Press, 2007. — ISBN 978-1-59114-345-1.
• Haarr Geirr H. The Gathering Storm: The Naval War in Northern Europe September 1939 – April 1940 — Seaforth Publishing, 2012. — ISBN 978-1-84832-140-3.
• Hadley Michael U-Boats Against Canada: German Submarines in Canadian Waters — Montreal: McGill–Queen's University Press, 1985. — ISBN 978-0-7735-0811-8.
• Hamilton Charles Leaders & Personalities of the Third Reich, Vol. 2 — San José, CA: R. James Bender Publishing, 1996. — ISBN 978-0-912138-66-4.
• Harris Whitney Tyranny on Trial: The Trial of the Major German War Criminals at the End of World War II at Nuremberg, Germany, 1945–1946 — Southern Methodist University Press, 1999. — ISBN 978-0-8707-4436-5.
• Haslop Dennis Britain, Germany and the Battle of the Atlantic: A Comparative Study — Bloomsbury Academic, 2013. — ISBN 978-1-4725-1163-8.
• Hendrie Andrew The Cinderella Service: RAF Coastal Command 1939–1945 — Pen & Sword Aviation, 2006. — ISBN 978-1-84415-346-6.
• Hinsley Francis British Intelligence in the Second World War: Volume 3, Part 2: Its Influence on Strategy and Operations [Abridged] — Her Majesty's Stationery Office, 1993. — ISBN 978-0-670-03041-5.
• Hooton E.R. The Luftwaffe: A Study in Air Power, 1933–1945 — Classic Publications, 2010. — ISBN 978-1-906537-18-0.
• Kelshall Gaylord The U-Boat War in the Caribbean — Washington: Naval Institute Press, 1988. — ISBN 978-1-55750-452-4.
• Kershaw Ian Hitler: A Biography — New York: W. W. Norton & Company, 2008. — ISBN 978-0-393-06757-6.
• Kohnen David Commanders Winn and Knowles: winning the U-boat war with intelligence, 1939–1943 — Enigma Press, 1999. — ISBN 978-8-3861-1034-6.
• Die Kreuzerfahrten der Goeben und Breslau — Berlin, Germany: Ullstein, 1933.
• Macksey Kenneth Without Enigma: The Ultra and Fellgiebel Riddles — London: Ian Allen, 2000. — ISBN 978-0-7110-2766-4.
• Madsen Chris The Royal Navy and German naval disarmament, 1942–1947 — Taylor & Francis, 1998. — ISBN 978-0-7146-4373-1.
• Matikkala Antti Kunnian ruletti: Korkeimmat ulkomaalaisille 1941-1944 annetut suomalaiset kunniamerkit — Helsinki: Suomalaisen Kirjallisuuden Seura, 2017. — ISBN 978-952-222-847-5.
• McDonald Gabrielle Substantive and Procedural Aspects of International Criminal Law: The Experience of International and National Courts: Materials: 002 — The Hague: Kluwer Law International, 2000. — ISBN 978-90-411-1135-7.
• Miller David U-Boats: The Illustrated History of the Raiders of the Deep — Washington, D.C.: Brassey's, 2000. — ISBN 978-1-57488-246-9.
• Milner Marc The U-boat Hunters: The Royal Canadian Navy and the Offensive Against Germany's Submarines, 1943–1945 — Naval Institute Press, 1994. — ISBN 978-1-5575-0854-6.
• Milner Marc Battle of the Atlantic — The History Press, 2011. — ISBN 978-0-7524-6187-8.
• Readings on International Law from the Naval War College Review, 1978–1994 — Naval War College, 1995. — Vol. 65. — ISBN 978-0-385-04961-0.
• U-Boat Attack Logs: A Complete Record of Warship Sinkings from Original Sources, 1939–1945 — Seaforth Publishing, 2011. — ISBN 978-1-84832-118-2.
• Mosley Leonard The Reich Marshal: A Biography of Hermann Goering — Garden City: Doubleday, 1974. — ISBN 978-0-385-04961-0.
• National Archives The Rise and Fall of the German Air Force: 1933–1945 — London: Public Record Office, 2001. — ISBN 978-1-905615-30-8.
• Neitzel, Sönke (2003). "Kriegsmarine and Luftwaffe Co-operation in the War against Britain, 1939-1945". War in History 10 (4): 448–463. doi:10.1191/0968344503wh285oa. ISSN 0968-3445. OCLC 437806787. 
• Niestlé Axel German U-boat Losses During World War II: Details of Destruction — Naval Institute Press, 1998. — ISBN 978-1-5575-0641-2.
• Oliver Kingsley The RAF Regiment at War 1942–1946 — Havertown: Pen and Sword, 2002. — ISBN 978-1-78337-981-1.
• Overy Richard J. War and Economy in the Third Reich — New York: Oxford University Press, 2002. — ISBN 978-0-198-20599-9.
• Paterson Lawrence First U-boat Flotilla — Leo Cooper, 2001. — ISBN 978-0-8505-2917-3.
• Paterson Lawrence Second U-boat Flotilla — Leo Cooper, 2003. — ISBN 978-1-78337-967-5.
• Paterson Lawrence U-boats in the Mediterranean 1941–1944 — Naval Institute Press, 2007. — ISBN 978-0-8117-1655-0.
• Price Alfred Aircraft Versus Submarine: The Evolution of the Anti-submarine Aircraft, 1912 to 1980 — Jane, 1980. — ISBN 978-0-7106-0008-0.
• Rems, Alan P. (December 2015). "Götterdämmerung German Admirals on Trial". Naval History Magazine 26 (6). https://www.usni.org/magazines/naval-history-magazine/2015/december/gotterdammerung-german-admirals-trial. Retrieved 18 August 2019. 
• Rohwer Jürgen War at Sea, 1939–1945 — Naval Institute Press, 1996. — ISBN 978-1-5575-0915-4.
• Rohwer Jürgen Critical Convoy Battles of WWII: Crisis in the North Atlantic, March 1943 — 2015. — ISBN 978-0-8117-1655-0.
• Chronology of the War at Sea, 1939–1945: The Naval History of World War Two — Annapolis: US Naval Institute Press, 2005. — ISBN 978-1-59114-119-8.
• Ronzitti Natalino The Law of Naval Warfare: A Collection of Agreements and Documents with Commentaries — Martinus Nijhoff, 1988. — ISBN 978-90-247-3652-2.
• Roskill Stephen The War at Sea, 1939–1945: The defensive — Her Majesty's Stationery Office, 1954.
• Scherzer Veit Die Ritterkreuzträger 1939–1945 Die Inhaber des Ritterkreuzes des Eisernen Kreuzes 1939 von Heer, Luftwaffe, Kriegsmarine, Waffen-SS, Volkssturm sowie mit Deutschland verbündeter Streitkräfte nach den Unterlagen des Bundesarchives — Jena, Germany: Scherzers Militaer-Verlag, 2007. — ISBN 978-3-938845-17-2.
• Shirer William The Rise and Fall of the Third Reich — New York: Fawcett Crest, 1983. — ISBN 978-0-449-21977-5.
• Sprecher Drexel Inside the Nuremberg Trial: A Prosecutor's Comprehensive Account — University Press of America, 1999. — Vol. 2. — ISBN 978-0-7618-1284-5.
• The Impact of Nazism: New Perspectives on the Third Reich and its Legacy — Harris Center for Judaic Studies, 2003. — ISBN 978-0-8032-4299-9.
• Stern Robert Battle Beneath the Waves: U-boats at War — Castle Books, 2003. — ISBN 978-0-7858-1682-9.
• Syrett David The Defeat of the German U-boats: The Battle of the Atlantic — Columbia: University of South Carolina Press, 1994. — ISBN 978-1-41022-139-1.
• Tarrant E.V The Last Year of the Kriegsmarine: May 1944 to May 1945 — Maryland: Naval Institute Press, 1994. — ISBN 978-1-5575-0510-1.
• Tennent Alan J. British and Commonwealth Merchant Ship Losses to Axis Submarines, 1939–1945 — Stoud: Sutton, 2001. — ISBN 978-0-7509-2760-4.
• Terraine John Business in Great Waters: The U-Boat Wars, 1916–1945 — London: Leo Cooper, 1989. — ISBN 978-0-85052-760-5.
• Thomas Charles The Germany Navy in the Nazi Era — London: Routledge, 1990. — ISBN 978-0-0444-5493-9.
• Thomas Franz Die Eichenlaubträger 1939–1945 Band 1: A–K — Osnabrück, Germany: Biblio-Verlag, 1997. — ISBN 978-3-7648-2299-6.
• Tucker Spencer World War II: A Student Encyclopedia — ABC Clio, 2005. — ISBN 978-1-85109-857-6.
• Vause Jordan Wolf: U-boat Commanders in World War II — Washington: Naval Institute Press, 1997. — ISBN 978-1-55750-874-4.
• Vego Milan Naval Strategy and Operations in Narrow Seas — London: Frank Cass, 2003. — ISBN 0-7146-5389-6.
• Walker Andrew The Nazi War Trials — CPD, 2006. — ISBN 978-1-903047-50-7.
• Westwood David The U-Boat War: The German Submarine Service and the Battle of the Atlantic 1935–1945 — Conway Maritime Press, 2005. — ISBN 978-1-84486-001-2.
• Wette Wolfram The Wehrmacht: History, Myth, Reality — Cambridge, Mass: Harvard University Press, 2007. — ISBN 978-0-674-02577-6.
• Wiggins Melanie Torpedoes in the Gulf: Galveston and the U-Boats, 1942–1943 — Texas: Texas A&M University Press, 1995. — ISBN 978-0-8909-6627-3.
• Williamson Gordon U-Boats vs Destroyer Escorts — U.K.: Osprey Publishing, 2007. — ISBN 978-1-84603-133-5.
• Zabecki David T. Dönitz: A Defense — Merriam Press Military Monograph Series, 2007. — ISBN 978-1-57638-042-0.
• Zabecki David T. Germany at War: 400 Years of Military History [4 volumes]: 400 Years of Military History — ABC-CLIO, 2014. — ISBN 978-1-59884-981-3.
• Zillmer Eric A. The Quest for the Nazi Personality: a Psychological Investigation of Nazi War Criminals — Hillsdale NJ: Lawrence Erlbaum Associates, 1995. — ISBN 978-0-8058-1898-7.