Матвей Кузьмич Меркулов

Матвей Кузьмич Меркулов(15.8.1918, Шығыс Қазақстан облысы,Бородулиха ауданы-2.4.2000, Алматы қаласы) - 2-дүниежүзілік соғысқа қатысушы, әскери қайраткер, генерал-лейтенант,орыс. Семейдегі мұғалімдер курсын бітіргеннен кейін Шығыс Қазақстан облысы,Бородулиха ауданы,Девятка селосы мектебінің мұғалімі, кейін директоры қызметінде болған. 1938 жылы Кеңес әскері қатарына шақырылған. 1941 жылы Харьков шекара әскери училищесін бітіріп, Қазақстанның Райымбек ауданы,Сарыжаз ауылы маңындағы «Есекартқан» шекарасында застава бастығы қызметін атқарған. 1942 жылдың қарашасында лейтенант Меркулов Орталық майданға қарасты 162-атқыштар дивизиясы құрамында майданға аттанып, Курск, Орел шайқастарына қатысты. Шабуыл барысында жараланып, госпитальда болды. Кейін қызметін 2-Беларусь майданы 65-армия 15-атқыштар дивизиясы 676-атқыштар полкінде жалғастырды. 1945 жылдың қаңтарында 2 батальонға Висла өзенінен етіп, фашистер бекінісін шабуылдау тапсырылды. Меркулов басқарған батальон өзеннің батыс жағалауына бекінді. 1945 жылы 28 қаңтарда Меркуловтың батальоны бекінген маңды (Польша, Грудзендз қаласынан Оңтүстік-батысқа қарай 4 шакырым жерде) жау қатты карқынмен шабуылдады. Өздігінен жүретін 2 артиллерия қондырғысы мен жау автоматшылары сапты бұзып,командалық пунктке жақын қалған сын сағатта Меркулов батальонын шебер де батыл басқарып, 7 тәулікке созылған жау шабуылын тойтарды әрі 5 ақпанда батальонын шабуылға бастады. Висладан өтуде көрсеткен ерлігі үшін КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасының Жарлығымен Кеңес Одағының Батыры атағы берілді (29.6.1945). Меркулов өз полкімен бірге 1945 жылы 30 наурызда Гданьск қаласын (Польша) азат етіп, 1945 жылы 20 сәуірде Одерге, мамырдың басында Балтық теңізіне шықты. 1946 жылдан шекара әскерінде қызметін жалғастырған Меркулов отряд командирінен Шығыс шекара округінің әскері бастығына дейінгі даңқты жолдан өтті. 10 жылдан астам уақыт кеңес- қытай шекарасында қызмет етті. Оның басшылығы кезінде 4 шекара отряды, 10 шекара заставасы мен комендатура құрылды. 1951 жылы Әскери академияны бітірді. 1960 жылы шиеленіскен кеңес- қытай шекара оқиғаларына Меркулов басқарған Шығыс шекара округінің тікелей қатысы болды. 1969 жылы 13 тамызда болған Жалаңашкөл оқиғасында Үшарал отрядының жауынгерлері жоғары әскери дайындықтың үлгісін көрсетті. 65 минутқа созылған осы ұрыста отряд жақсы қаруланып, үлкен дайындықтан өткен 80 адамдық қытай отрядын талқандады. 1976-85 жылы Алматы Жоғары шекара командалық училищесінің (қазіргі ҚР ҰҚК Әскери институты) бастығы қызметінде болды. 1986 жылы запасқа шықты. 2000 жылы 5 қыркүйекте ҚР Үкіметінің №1343 Қаулысымен «Есекартқан» шекара заставасының Шонжы шекара отрядына Меркуловтың есімі берілді. Алматы қаласы Зенков көшесіндегі батыр тұрган үйге мемориалдық тақта, ал 2006 жылы Алматыдағы ҚР ҮҚК Әскери институты аумағында бюст орнатылды. 2008 жылы ҚР ҰҚК шекара кызметінің ардагерлер кеңесі «Кеңес Одағының Батыры генерал-лейтенант М.И.Меркуловтың 90 жылдық мерейтойы» қоғамдық медалін тағайындады. Ленин, 3 Кызыл Ту, Қазан революциясы, 3-дәрежелі Суворов, 3- дәрежелі Кутузов, 3-дәрежелі Богдан Хмельницкий, Александр Невский, 1-дәрежелі Отан соғысы, 2 рет «Қызыл Жұлдыз», 3-дәрежелі «КСРО Қарулы Күштерінде Отанға қызмет еткені үшін» ордендерімен, медальдармен марапатталған.