Райымбек ауданы
Райымбек ауданы — Алматы облысының оңтүстік-шығысында орналасқан аумақтық-әкімшілік бөлік. Орталығы – Нарынқол ауылы.
Қазақстан ауданы | |
Райымбек ауданы | |
Әкімшілігі | |
---|---|
Облысы | |
Аудан орталығы | |
Ауылдық округтер саны |
11 |
Ауыл саны |
20 |
Әкімі |
Берік Дүйсенбаев[1] |
Тарихы мен географиясы | |
Координаттары |
43°01′06″ с. е. 79°13′25″ ш. б. / 43.01833° с. е. 79.22361° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 43°01′06″ с. е. 79°13′25″ ш. б. / 43.01833° с. е. 79.22361° ш. б. (G) (O) (Я) |
Құрылған уақыты |
1936 |
Жер аумағы |
14,2 мың км² |
Уақыт белдеуі | |
Тұрғындары | |
Тұрғыны |
29 200[2] адам (2023) |
Ұлттық құрамы |
қазақтар (98,93%), ұйғырлар (0,84%), қырғыздар (0,08%), орыстар (0,06%), басқалары (0,09%)[3] |
Сандық идентификаторлары | |
Пошта индексі |
041400-041432[4] |
Автомобиль коды |
05 |
Географиялық орны, жер бедеріӨңдеу
Аудан биік таулы аймақта, Алматы облысының оңтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан облыстың ең көркем жерлерінің бірі. Аймақтың оңтүстік бөлігінде тау жоталары Теріскей Алатауы жүйесі жатыр. Тау шыңдарының абсолютті биіктігі теңіз деңгейінен 7010 метрге дейін. Ең биік нүкте - Қазақстан мен Қырғызстанның шекарасында орналасқан Хан Тәңірі шыңы (7010 м). Хан Тәңірі туралы алғашқы ғылыми мәліметтер 19 ғасырдың ортасында, 1856-1857 жылдары орыс географы және саяхатшысы П.П. Семенов-Тянь-Шанскийдің Тянь-Шаньға саяхаты кезінде пайда болды. Бірақ ол Хан-Тәңірін іздеу барсында шыңдарды шатастырып, бұл атауды күн батқан кезде таудың шыңы қызыл түске боялғандықтан жергілікті тұрғындар оны Қанды тауы (Қантау - қазақтар мен Кантоо - қырғыздар) деп атайтын тауға берген. Нағыз Хан Тәңірі кеңестік топографтармен 1943 жылы ғана ашылып, Жеңіс шыңы деп аталды. Аудан түрлі пайдалы қазбаларға бай; алтын (Жарқұлақ кен орны және Баянкөл өзенінің бассейнінде), қорғасын, мырыш (Тұйық кен орны), көмір (Ойқарағай кен орны), түсті және сирек металдар (Қарағайлы, Ақтас кен орны). Аймақтағы ең ірі өзендер - көптеген салалары бар Шарын, Шілік, Текес, Баянкөл.
Жануарлар дүниесіӨңдеу
Аймақтың фаунасы бай әрі алуан түрлі:аңдардан қасқырлар, түлкілер кең таралған, барыс, сілеусін, аю; жануарлардан арқар, тау ешкісі (таутеке), марал, суыр; құстардан тау күркетауығы, тау кекіліктері бар.
Тарихи жерлерӨңдеу
Ежелгі сақ дәуірінің, үйсіндер мәдениетінің белгілері қалған Қарашоқы, Таңбалы тас, Тұйық, Ақтастының алтыны, Байынқол мен Шалкөденің көнерген алтын кеніштері, Жібек жолы, Шығу, Құмтекей қаласының орындары бар. Шоқан Уәлихановтың Қашқарға сапары осы өңір арқылы өткен.
ТарихыӨңдеу
1997 жылы Нарынқол мен Кеген аудандарының біріктірілуінен Райымбек ауданы құрылды. Бұл таулы өңірге өзіндік қиындықтарын ала келді. Ел-жұрттың, әсіресе, шекараға жақын жердегі мекендерін тастап, аудан орталығына, Алматы қаласына қарай көшуіне алып келді. Нарынқол 1936 жылдан 1997 жылға дейін аудан орталығы болды. Еліміздің оңтүстік-шығысындағы ең шеткі аймағы, Кегеннен шығысқа қарай 98 шақырым жерде, Нарынқол мен Байынқол өзендерінің қосылған тұсында, Меридианальный жотасының солтүстік баурайында, тау алдының қоңыржай ылғалды агроклиматтық белдемінде орналасқан. 2004 жылғы мәлімет бойынша Нарынқол ауылында 8,8 мың адам тұрды. Бұл елді мекеннің іргесі 1872 жылы аңшылар тұрағы ретінде қаланған.
ХалқыӨңдеу
Аудан халқының саны 41 732 адам (2019), ұлттық құрамы: қазақтар (98,92%), орыстар (0,08%), ұйғырлар (0,84%), қырғыздар (0,06%), басқалары (0,10%).
Ауылдық округтерӨңдеу
Аудандағы 20 елді мекен 11 ауылдық округтерге біріктірілген:
Ауылдық округ/қала | Халқы (2009) | Елді мекендері |
---|---|---|
Жамбыл ауылдық округі | 3114 | Жамбыл, Қаратоған ауылдары |
Қайнар ауылдық округі | 3241 | Қайнар ауылы |
Қақпақ ауылдық округі | 3321 | Қақпақ, Көкбел ауылдары |
Қарасаз ауылдық округі | 2803 | Қарасаз, Тұзкөл ауылдары |
Нарынқол ауылдық округі | 8008 | Нарынқол, Қостөбе ауылдары |
Сарыжаз ауылдық округі | 5165 | Сарыжаз, Ақбейіт, Көмірші ауылдары |
Сүмбе ауылдық округі | 4832 | Сүмбе, Қызылшекара ауылдары |
Тегістік ауылдық округі | 1493 | Тегістік ауылы |
Текес ауылдық округі | 4911 | Текес, Жаңатекес ауылдары |
Ұзақ батыр ауылдық округі | 3129 | Сарыбастау ауылы |
Шалкөде ауылдық округі | 3609 | Шалкөде, Талас ауылдары |
Туристік орындарӨңдеу
Көлсай көлдері және Қайыңды ұлттық саябағы, Шарын шатқалы, Шоғансай шатқалы, биік таулы Тұзкөл көлі, Қазбек Валиевтің "Хан-Тәңірі" Халықаралық альпинистік лагері және тағы басқалары.
Танымал спортшыларыӨңдеу
- Ардақ Назаров – ережесіз жекпе-жектен әлем чемпионы;
- Айсара Керімбекова – дзюдан әлем чемпионы;
- Руслан Жұмабеков – классикалық күрестен Азия чемпионы;
- Бауыржан Тәліпов – қазақша күрестен әлем чемпионы.[5]
ДереккөздерӨңдеу
- ↑ Алматы облысының Райымбек ауданына жаңа әкім тағайындалды (26 қыркүйек 2022).
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ Қазақстан почталық индекстері
- ↑ Жетісу энциклопедия. - Алматы: «Арыс» баспасы, 2004 жыл. — 712 бет + 48 бет түрлі түсті суретті жапсырма. ISBN 9965-17-134-3