Шілік (өзен)
Шілік, Шелек – Іле алабындағы өзен.
| Шілік өзені | |
|---|---|
| |
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 245 км |
| Су алабының ауданы |
4980 км² |
| Су алабы | Іле алабы |
| Су ағысы | |
| Бастауы | Күнгей Алатауы |
| • Координаттары | 42°57′38″N 77°12′54″E / 42.96056°N 77.21500°E |
| Сағасы | Қапшағай су қоймасы |
| • Координаттары | 43°46′40″N 78°06′22″E / 43.77778°N 78.10611°E |
| Орналасуы | |
| Ел |  Қазақстан
|
| Аймақ | Алматы облысының Талғар, Райымбек, Еңбекшіқазақ аудандары |
Басқа мағыналар үшін Шілік деген бетті қараңыз.Сөз төркіні
өңдеуЗерттеушілердің айтуы бойынша "Көнеде чел сөзі "жел" мағынасын берсе, аяққы ек қосымшасы сол мекендегі соғатын желдің құбылысын білдіреді".[1] Жергілікті тұрғындар: "Бұл атаудың бастапқы тұлғасы шілік содан шелек болып өзгеріп кеткен" деседі. Алайда, бұл тектес елдімекен атаулары Ақмола облысының Ерейментау ауданында Шелексай түрінде кездессе, Қырғызстанның Ыстықкөл облысында Чилик атауы бары белгілі.[2]
Географиялық орны
өңдеуАлматы облысының Талғар, Райымбек, Еңбекшіқазақ аудандары жерімен ағады. Ұзындығы 245 км, су жиналатын алабы 4980 км2.
Бастауы
өңдеуКүнгей Алатауының солтүстік беткейіндегі мұздықтардан басталып, Шелек ауылынан 20 км солтүстікте Қапшағай су қоймасына құяды. Жоғары бөлігінде тар шатқал жасап ағады, төменде жайылып, жағасы жайпауыттанады.
Гидрологиясы
өңдеуЖауын-шашын, мұздық, жер асты суларымен толығады. Өзеннің 70-тей саласы бар. Басты салалары – Талды, Жіңішке, Сарыбұлақ, Асы. Суының минералдылығы тасу кезінде (сәуір – қыркүйек айларында) 100 – 150 мг/л-ден сабасына түскенде 250 – 300 мг/л-ге дейін өзгереді. Көп жылдық орташа су ағымы Малыбай ауылының тұсында 32,2 м3/с. Суының басым бөлігі егін, бау-бақша суаруға пайдаланылады, жоғарғы алабы – жайылым, шабындық. Бойында бірнеше шағын СЭС-тер және Бартоғай бөгені салынған. Одан су Үлкен Алматы каналына жіберіледі. Ш.Уәлиханов Шілік аңғарында 1856 жылы болып, өзен алабының табиғаты, тұрғындарының кәсібі туралы дерек жинаған, археологиялық зерттеу жүргізген. Ол мұнда ежелгі суару жүйесінің болғандығы туралы болжам жасаған.[3]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Еркебай Қойшыбаев Қазақстанның жер-су аттары сөздігі — Алматы: "Мектеп", 1985. — 256 б. — 3600 таралым.
- ↑ Телғожа Жанұзақ Жер-су атаулары — Алматы: "Өнер", 2011. — 496 б. — 3000 таралым. — ISBN 978-601-209-161-8.
- ↑ Жетісу энциклопедия. - Алматы: «Арыс» баспасы, 2004 жыл. — 712 бет + 48 бет түрлі түсті суретті жапсырма. ISBN 9965-17-134-3
Сыртқы сілтемелер
өңдеу| Ортаққорда бұған қатысты медиа санаты бар: Шілік өзені |