Материализм және эмпириокритицизм
Материализм және эмпириокритицизм (орысша: Материализм и эмпириокритицизм) — Владимир Лениннің маңызды философиялық еңбегі. Ол 1909 жылы орыс тілінде шыққан. Бұл шығарма Кеңес Одағының жоғары оқу орындарында зерттелуге тиісті шығармалардың бірі, диалектикалық материализмнің негізгі еңбегі, «марксистік-ленинистік философия» атты пәннің бір бөлігі болған.
Кітаптың толық атауы: «Материализм және эмпириокритицизм. Бір кертартпалық философияға қатысты сыни көзқарастар». Оны Ленин 1908 жылғы ақпан-қазан айларының аралығында Женева және Лондон қалаларында жазып бітірген. 1909 жылдың мамыр айында Москвада Звено баспасы жарыққа шығарған.Түпнұсқа қолжазбасы мен дайындық материалдары сақталмаған.
Кітаптың негізгі бөлігін Ленин Женевада жазған, қалған бөлігі ол Британия мұражайына ең жаңа философиялық және ғылыми материалдармен танысу үшін бір ай бойы Лондонда болған кезінде жазды. Библиографиясында кітапты жазу үшін 200-ден астам кітаптың пайдаланылғаны аталып өтіледі.
1908 жылдың желтоқсан айында Ленин Женевадан Парижге қоныс ауыстырып, 1909 жылдың сәуіріне дейін кітабының теріліп бітірілген түрімен танысып, өзгеріс енгізумен болды. Патшалық цензураның өткізуі үшін ол кейбір жерлерін қайта өңдеуден өткізді. Бірақ сонда да кітап Ресейде көп қиындықтармен басылды. Ленин кітаптың барынша тезірек баспадан шығуын талап етіп отырды, себебі оның өзі айтқанындай, «бұған тек әдеби ғана емес, өте маңызды саяси себептер де бар» болатын.
Кітап Лениннің партиядағы саяси қарсыласы Александр Богдановтың «Эмпириомонизм» (1904-1906) деген үш томды шығармасына жауап және сын ретінде жазылды. 1909 жылғы маусым айында Богданов большевиктердің Парижде өткен конференциясында жеңіліп, партиядан шығарылды.
Лениннің осы шығармасында алға тартқан басты ойларының бірі — адамның түйсіктері объективті сыртқы дүниені дұрыс және дәл бейнелейді және сол сыртқы дүниені тексерудің тәуілсіз, бейсубъективті жолы жоқ.
Материализм және эмпириокритицизм 20-дан астам тілдерде жарияланып, марксшіл-лениншіл философияның негізгі еңбектерінің біріне айналды.
Әдебиет өңдеу
- Robert V. Daniels: "A Documentary History of Communism in Russia: From Lenin to Gorbachev", 1993, ISBN 0-87451-616-1.
- Alan Woods: "Bolshevism: The Road to Revolution", 1999, ISBN 1-900007-05-3. Part Three: The Period of Reaction available online.