Мая би Әнетұлы
Мая би Әнетұлы (шамамен 1750 жылы туған – өлген жылы белгісіз) — Адай еліне әйгілі би болған, баласы Бәймембетпен екеуі де тарихта аттары қалған адамдар. Жас кезінде Әнет әкесі сынап би боларын болжағандай, Мая би атанып, елді басқарған адам. Оның ғұмырнамасы айқын емес, дей тұрғанмен аты тарихқа белгілі адам. Оны сол кездегі Хиуа билеушілері де, орыс чиновниктері де танып мойындаған.[1]
| Мая Әнетұлы | |
| Туған күні |
шамамен 1750 жыл |
|---|---|
| Ұлты | |
| Қызметі | |
| Әкесі |
Әнет Текейұлы |
| Балалары |
Сапар, Бұқа, Әймембет, Бәймембет, Бақтыбай, Түрікпенбай, Бердіғожа |
Ол ел билеуге араласқан, патша үкіметінің чиновниктерімен де, Хиуа ханымен де үнемі байланыста болған адам. Өз туысы Қырымқұлдың Қалбысымен қатар ел билеген, Қалбы сынды өз баласы Бәймембетті де билікке, ел басқаруға ерте баулыған адам ретінде көрінеді. Мүрдесі Кетік пен Таушық арасындағы ұлы жол бойында, өз атымен аталатын қауымда.[2]
Шежіре
өңдеуАдай Батыр – Келімберді – Мұңал Батыр – Бәйімбет – Алдаберді – Райымберді – Текей – Әнет – Мая[3]
Оқиға
өңдеу1834 жылы Қызылтаста 500 адам әскер ұстайтындай Ново-Александровск қамалы салынып бітті. Хиуа хандығы іргесіне тықыр таянғандығын бірден сезді. Ол жаңа қамалдан онша қашық емес «Ешкіқырған» құдығының басында отырған Мая Әнетұлы биді шақырып алып, орыстардың қамал салып жатқанын неге хабарламадың, 300 адамдық отрядты неге қырып жібермедің деп айыптап, 11 күн бойы сыртқа шығармай қояды. Карелин артынан армян саудагері Турпаев пен Бәймембет би Маяұлыны хабар біліп келуге жібереді. Хиуалықтар ол екеуін де ұстап алып, ханға апарады. Аллақұл хан Баймәмбетті аманатқа алып, Маяны 900 діллә айып төлеуге еліне жібереді. Қазақтар хан қаһарынан 60 түйе, 1000 сом, 1000 жылқы, 180 өре киіз айып төлеп әзер құтылады...[4]
Мая ауылы Бәймембет би Маяұлының рухына арнап 1871 жылы Каспий жағасында Сартас жерінде ас берген.[5]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Сегіз арыс Адайым. Танымдық шежіре кітап. 6 том. Астана: Профи Медиа, 2015. - 496 бет.
- ↑ Сегіз арыс Адайым. Танымдық шежіре кітап. 6 том. Астана: Профи Медиа, 2015. - 496 бет.
- ↑ Шежіре - Сайын Баймұңаловтың және Бисен Өтесінұлының нұсқалары http://sugirali.kz/index.php/shezhire/ata-tek Бейнеу аудандық «Рауан» газеті, 8 қараша 1991 жыл
- ↑ Әбіш Кекілбайұлы – "Ұйқыдағы арудың оянуы" (Алматы, "Қазақстан" баспасы, 1979)
- ↑ Сегіз арыс Адайым. Танымдық шежіре кітап. 9 том. Астана: Профи Медиа, 2015. - 480 бет.