Бәймембет би Маяұлы

Бәймембет Маяұлы (туған жылы белгісіз – 1870) – би, ел басшысы. Әкесі Маяның жолын ұстанып жастайынан билікке араласқан. 1844 жылы енгізілген қыр қазақтарын басқарудың жаңа ережесі бойынша Адай елінің Жоғарғы дистансасының басшысы (1867).

Патша үкіметі берген атағы зауряд хорунжий. Маяұлының қолдауымен Сарытасқа орыс балықшылары келіп орнығып батаға салып, оның жұмысына қазақ кедейлері жалданды. Айырбас саудасы өрістеді. Сөйтіп, далаға біртіндеп өркениет келе бастады. Маяұлы орыс патшалығының күшін, оған Хиуа хандығының қарсы тұра алмайтынын, сол себепті ханның қазаққа қамқор болып жарытпайтынын жақсы білді. Ресей патшалығының отаршылдық саясатына қарсы тұрудың қазақ халқы үшін “пайдасыздығын” уағыздаған. Хиуа хандығына тәуелді болғаннан гөрі орыс елінің қол астына кірген тиімді деп есептеген. Орысқа қарсыласпау, бейбіт қарым-қатынаста болу саясатын ұстанды. Осы көзқарасы үшін Ғафур Қалбыұлының бастауымен езгіге қарсы көтерілген жерлестерімен араздасқан. 1870 жылы 15 наурызда көтерілісті басу үшін аттанған Маңғыстау приставы подполковник Рукиннің әскери жасағына Бәймембет жолбасшы болады. 25 наурызда Үшаұыз деген жерде көтерілісшілермен болған ұрыста Бәймембет қазаға ұшырайды.

Елді Хиуа ханының үгітіне еріп орысқа қарсы шықпауға үндеді. 1870 жылы ояз бастығы Рукин жасағының құрамынан табылғанда оның мақсаты үкімет пен көтерілісшілерді бейбітшілікпен келісімге келтіру еді. Бірақ ол мақсатына жете алмады. Қарбалас қақтығыста қаза болды. Бәймембет есімін Қалнияз Шопықұлы (1816–1902), Қашаған Күржұманұлы (1841–1929), Өмір Қараұлы (1859–1922), т.б. ақындар жырға қосты.

Мая ауылы Бәймембет би Маяұлының рухына арнап 1871 жылы Каспий жағасында Сартас жерінде ас берген.