Мистерия

Мистерия (грек. mysterіon – құпия) – орта ғасырдағы батыс - еуропалық діни театр жанры. Литургиялық драма негізінде пайда болған Мистерия бірте - бірте шіркеуден қала алаңына ауысқан. Інжіл сюжеттеріне құрылған драмалық қойылым ретінде Мистерияның жандануы 14 – 15 ғасыларда қалалардың өркендеуімен сәйкес келеді. Қала мейрамейрамдарының бір көрінісі саналған Мистерияны қала әкімшілік мен қолөнер цехтары бірігіп, жәрмеңке күндері алаңдарда ұйымдастырған. Оған шіркеу, заң қызметкерлері, діни ғұламалар мен дәрігерлер арнайы шығармалар жазған. Інжілден алынған оқиғалар, күлкілі, тұрмыстық көріністерге құрылған интермедиялармен сабақтасып, көпшілік қатысатын үлкен сауық - сайранға айналған. Мәселен, “Көне өсиет мистериясы” (“Мистерия Ветхого завета”) 50 мың өлеңнен тұрады, 200-ден аса орындаушысы бар 40 пьесалық бұл қойылым бірнеше аптаға дейін созылған. Орындаушылар қала тұрғындары, қолөнершілер, кейде жонглерлер болған. Мистерияға арналып алаңда декорация құрылып, сахналық көріністер жасалған. Әсіресе “жұмақ” пен “тозақ” өз сипаттарына сай көркем әшекейленген. Мистерияда мәтін латын тілінде және жергілікті халық тілінде оқылады да, әуен мен аспаппен сүйемелдеу, би өнерлері негізінде сахналанады. Ұлыбритания, Германия, Нидерланд сияқты протестант ағымындағы елдерде Мистерияны реалистік қырынан танытқан. Нәтижесінде Мистерияның діни мазмұны сауық - сайранның, реалистік бағыттың көлеңкесінде қалып қойған. Оның реалистік, әжуалық элементтері қала мен дін басшыларының назарына ілігіп, 16 ғасырда Батыс Еуропаның барлық мемлекеттерінде Мистерияға қатаң тыйым салынды. 19 – 20 ғасыларда бұл жанр Германияда дамыды. Сондай-ақ кейбір опералар мен ораториялар өзінің діни - мистикалық сипатымен Мистерияға жақын болды. Мистерия 10 ғасырдан бастап Иранда да бой көрсетті. Парсы трагедиясының бір түріне жататын тазийе тарихы осы Мистериядан бастау алады.

Сілтемелер

• Ұлыбритания
• Германия
• Нидерланд