Мәншүк Жиенғалиқызы Мәметова
Мәншүк (Мәнсия) Жиенғалиқызы Мәметова (23 қазан 1922, Жиенқұм, Бөкей Ордасы ауданы, Батыс Қазақстан облысы – 15 қазан 1943, Невель, Калинин облысы, РКФСР) — 100-атқыштар бригадасының пулеметшісі, Кеңес Одағының Батыры атағын иеленген тұңғыш қазақ қызы(1944).
| Мәншүк Жиенғалиқызы Мәметова | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері |
Жиекқұм ауылы, Қазақ АССР, РСФСР; қазіргі Батыс Қазақстан облысы, Бөкей орда ауданы |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері |
Невель, Калинин облысы, РСФСР, КСРО |
| Мемлекет | |
| Әскер түрі |
атқыштар (жаяу әскер) |
| Қызмет еткен жылдары |
1942-1943 |
| Әскери бөлімі |
100-атқыштар бригадасы |
| Басқарды |
пулеметші |
| Шайқасы |
Ұлы Отан Соғысы |
| Марапаттары | |
Өмірбаяны
1922 жылы қазіргі Батыс Қазақстан облысында дүниеге келген. Азан шақырып қойған есімі – Мәнсия. Анасы еркелетіп, Моншағым дей бергеннен, Мәнсияның тілі келмей өзін Мәншүк деп кеткен.
Шыққан тегі
Қазақтың Кіші жүзіндегі Байұлы тайпасы, Шеркеш руынан тарайды. Мәншүктің өз әкесі – Жиенғали Мәметов, туған шешесі - Тойылша. Бірақ Мәншүкті 1925 жылы әкесінің інісі Ахмет Мәметов бауырына басады. Ахметтен бала болмаған. Мәншүктің туған әке-шешесі қызы зиялы жанұяда өссе, жоғары білім алады, биік шыңды бағындырады деген ниетпен қызын туысының қолына береді.
Ахмет Мәметов – Батыс Алашорда жетекшілерінің бірі, жұкпалы ауруларды емдейтін дәрігер. Ахмет Саратов қаласында оқып жүргендіктен, Мәншүкті ол жаққа алып кетеді. Көп ұзамай аласапыран заман басталғанда Ахмет бірнеше жыл ағасымен хабар алыса алмай қалады. Саратовта, Маңғыстауда, Орал қаласында жұмыс істейді. Тек 1931 жылы Алматыға келгеннен соң, жылдың соңында бір-ақ естиді: ағасы Жиенғали ашығып қайтыс болыпты.
Ахметтің әйелі Әмина Мәметова - Әбілқайыр ханның тұқымы. Атасы молда, әкесі елге сыйлы адам болған, өзі патша заманында әйелдер гимназиясында оқыған, Саратовта аспирантура бітірген, елге келген соң әдебиет пәнінің мұғалімі болып, сол кездегі газеттерге сыни мақала жазып тұрған.
Алматыдағы өмірі
Алматыда Мәншүк жұмысшы факультеттегі оқуын бітіріп, медициналық институттың екі курсын оқып шығады. Мұнда Қазақстан Халық Комиссарлар Кеңесі төраға орынбасарының хатшысы болып қызметке араласады. 1938 жылы әкесі Ахметті НКВД тұтқындап, ату жазасына кеседі. Анасы Әмина бүкіл құжаттарда туған әке-шешем деп Жиенғали мен Тойылшаны жаздырғызған. Сонда да Мәншүк өз бетінен қайтпай, тегін ауыстырмады. Ахметтің кінәсіздігіне сеніп, оның адал есімі үшін күрескен. Коммунистік көсем Сталинге үш хат жазып, әкесін ақтауға тырысты.
Ұлы Отан соғысы басталған кезде Мәншүк Алматы медициналық институтында оқып жүрді. 1942 жылғы тамызда өз еркімен Қызыл Армия қатарына жазылып, 100-атқыштар бригадасының алғашында кеңсе хатшысы, кейінде медбикесі. Майданда пулеметтік курс бітіріп, ұрыстарға қатысты.
Аға сержант болып әскери қызмет етті. Ерекше мергендігімен назарға ілінді. Сонда Невель қаласы үшін болған шешуші ұрыста Мәншүк ақтық демі біткенше пулеметтен оқ боратып, қаһармандықпен қаза тапты. Соңғы минуттарына дейін қақтығысып, 70 солдаттың көзін жойған.
Оған көрсетілген құрмет
- Павлодар облысының колхозшылары Батыр қыздың құрметіне Мәншүк атындағы танк колоннасын құруға қаражат жинады.
- Туған жерінде оған ескерткіш орнатылған.
- Невель, Алматы, Орал, т. б. қалаларда Мәншүк атында көшелер бар.
- Республиканың ондаған мектептері, Қызылорда қыздар педагогикалық училищесі Мәншүк есімімен аталады.
- Қаһарман қыздың өмірі мен өшпес ерлігі жайлы «Мәншүк туралы жыр» (авторы — А. Михалков-Кончаловский, режиссері М.Бегалин) атты көркем фильм түсірілді.[1][2][3]
-
Қазақстанның пошта маркасы. -
Қазақстанның пошта маркасы.
Дереккөздер
- ↑ Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8
- ↑ Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5
- ↑ Алғашқы қарлығаштар - Алматы: Қазақ университеті, 2010. ISBN 9965-29-496-8
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |