Уикипедия

Нейроғылым

Нейроғылым (ағылш. Neuroscience) — жүйке жүйесін ғылыми зерттейтін ғылымдар тұтастығы.[1] Бұл физиологияны, анатомияны, молекулалық биологияны, даму биологиясын, цитологияны, информатиканы және нейрондар, глия және нейронды желілердің іргелі және туынды қасиеттерін түсіндіруге арналған математикалық модельдеулерді өзара біріктіретін көпбейінді зерттеу жүйесі.[2][3][4][5][6] Эрик Кандел үйренудің, жадында сақтаудың, іс-қылықтың, сезінудің және зерденің биологиялық негіздерін түсінуді биологиялық ғылымдарының "эпикалық тәуекелі" (epic challenge) ретінде сипаттаған болатын.[7]

Көгершін миындағы нейрондар, Сантьяго Рамон-и-Кахаль (1899)

Нейроғылымның ауқымы уақыт өте дамып, жүйке жүйесін әртүрлі масштабта зерттеу үшін қолданылатын түрлі тәсілдерді қамтыды. Нейроғалымдар қолданатын техникалар жеке нейрондардың молекулалық және жасушалық зерттеулерінен ұлғайып, мидағы сенсорлық, моторлық және танымдық міндеттерді кескіндеуге дейін кеңейді.

Нейроғылым салалары

өңдеу
Басты нейроғылым салаларының тізімі
Салалар Сипаттамасы
Сезім нейроғылымы Сезімдік нейроғылым (кейде Аффективті нейроғылым, Affective neuroscience) - бұл эмоцияға қатысты нейрондық механизмдерді зерттеу болып, кісілік әсер, сезім және көңіл күй секілділерді көзде тұтып зерттеу жүргізеді.[8]
Әрекет нейроғылымы Әрекеттік нейроғылым (Behavioral neuroscience) - биологиялық психология, физиологиялық психология, биопсихология, немесе психобиология, тб, биология принциптерін қолданып, адам және жануарлар әрекетінің генетикалық, физиологиялық және даму механизмдерін зерттеу.[9]
Жасуша нейроғылымы Жасуша нейроғылымы (Cellular neuroscience) жасуша деңгейде нейрондарды зерттеу болып, ол морфологиялық және физиологиялық қасиеттерге назар аударады.[10]
Клиника нейроғылымы The scientific study of the biological mechanisms that underlie the disorders and diseases of the nervous system.[11]
Таным нейроғылымы Cognitive neuroscience is the study of the biological mechanisms underlying cognition.[12]
Есептік нейроғылым Computational neuroscience is the theoretical study of the nervous system.[13]
Мәдениет нейроғылымы Cultural neuroscience is the study of how cultural values, practices and beliefs shape and are shaped by the mind, brain and genes across multiple timescales.[14]
Даму нейроғылымы Developmental neuroscience studies the processes that generate, shape, and reshape the nervous system and seeks to describe the cellular basis of neural development to address underlying mechanisms.[15]
Эволюция нейроғылымы Evolutionary neuroscience studies the evolution of nervous systems.
Молекулалық нейроғылым Molecular neuroscience studies the nervous system with molecular biology, molecular genetics, protein chemistry, and related methodologies.[16]
Нанонейроғылым An interdisciplinary field that integrates nanotechnology and neuroscience.[17]
Нейронды инженерия Neural engineering uses engineering techniques to interact with, understand, repair, replace, or enhance neural systems.[18]
Нейроанатомия Neuroanatomy is the study of the anatomy of nervous systems.[19]
Нейрохимия Neurochemistry is the study of how neurochemicals interact and influence the function of neurons.[20]
Нейроэтология Neuroethology is the study of the neural basis of non-human animals behavior.
Нейрогастрономия Neurogastronomy is the study of flavor and how it affects sensation, cognition, and memory.[21]
Нейрогенетика Neurogenetics is the study of the genetical basis of the development and function of the nervous system.[22]
Нейрокескіндеу Neuroimaging includes the use of various techniques to either directly or indirectly image the structure and function of the brain.[23]
Нейроиммунология Neuroimmunology is concerned with the interactions between the nervous and the immune system.[24]
Нейроинформатика Neuroinformatics is a discipline within bioinformatics that conducts the organization of neuroscience data and application of computational models and analytical tools.[25]
Нейролингвистика Neurolinguistics is the study of the neural mechanisms in the human brain that control the comprehension, production, and acquisition of language.[26][27]
Нейроофтальмология Neuro-ophthalmology is an academically-oriented subspecialty that merges the fields of neurology and ophthalmology, often dealing with complex systemic diseases that have manifestations in the visual system.
Нейрофизика Neurophysics is the branch of biophysics dealing with the development and use of physical methods to gain information about the nervous system.[28]
Нейрофизиология Neurophysiology is the study of the structure and function of the nervous system, generally using physiological techniques that include measurement and stimulation with electrodes or optically with ion- or voltage-sensitive dyes or light-sensitive channels.[29]
Нейропсихология Neuropsychology is a discipline that resides under the umbrellas of both psychology and neuroscience, and is involved in activities in the arenas of both basic science and applied science. In psychology, it is most closely associated with biopsychology, clinical psychology, cognitive psychology, and developmental psychology. In neuroscience, it is most closely associated with the cognitive, behavioral, social, and affective neuroscience areas. In the applied and medical domain, it is related to neurology and psychiatry.[30]
Палеонейробиология Paleoneurobiology is a field that combines techniques used in paleontology and archeology to study brain evolution, especially that of the human brain.[31]
Қоғам нейроғылымы Social neuroscience is an interdisciplinary field devoted to understanding how biological systems implement social processes and behavior, and to using biological concepts and methods to inform and refine theories of social processes and behavior.[32]
Жүйе нейроғылымы Systems neuroscience is the study of the function of neural circuits and systems.[33]

Қазіргі заман нейроғылымы

өңдеу
 
Қатерлі отбасылық макроцефалиясы бар науқас басының парасагиттальды МРТ

Нейроғылымның жаңатехнологиядағы қолданысы

өңдеу

Нейроморфті компьютер чиптері

өңдеу

Нейроғылым тарихы

өңдеу

Нейроғылым саласындағы Нобель лауреаттары

өңдеу

Дереккөздер

өңдеу
  1. ↑ Neuroscience. Merriam-Webster Medical Dictionary.
  2. ↑ Kandel Eric R. Principles of Neural Science, Fifth Edition — McGraw-Hill Education, 2012. — P. I. Overall perspective. — ISBN 978-0071390118.
  3. ↑ Ayd Frank J., Jr. Lexicon of Psychiatry, Neurology and the Neurosciences — Lippincott, Williams & Wilkins. — P. 688. — ISBN 978-0781724685.
  4. ↑ Shulman Robert G. Neuroscience: A Multidisciplinary, Multilevel Field // Brain Imaging: What it Can (and Cannot) Tell Us About Consciousness — Oxford University Press. — P. 59. — ISBN 9780199838721.
  5. ↑ Methods in Neuroethological Research — Springer. — P. v. — ISBN 9784431543305.
  6. ↑ Tanner, Kimberly D. (2006-01-01). "Issues in Neuroscience Education: Making Connections". CBE: Life Sciences Education 5 (2): 85. doi:10.1187/cbe.06-04-0156. ISSN 1931-7913. PMC 1618510. 
  7. ↑ Kandel Eric R. Principles of Neural Science, Fifth Edition — McGraw-Hill Education, 2012. — P. 5. — ISBN 978-0071390118.
  8. ↑ Panksepp J A role for "affective neuroscience" in understanding stress: the case of separation distress circuitry // Psychobiology of Stress / Puglisi-Allegra S — Dordrecht, Netherlands: Kluwer Academic. — P. 41–58. — ISBN 978-0-7923-0682-5.
  9. ↑ Thomas, R.K. (1993). "INTRODUCTION: A Biopsychology Festschrift in Honor of Lelon J. Peacock". Journal of General Psychology. 120 (1): 5.
  10. ↑ Cellular neuroscience - Latest research and news. Nature.
  11. ↑ About Neuroscience.
  12. ↑ About Neuroscience.
  13. ↑ Computational neuroscience - Latest research and news. Nature.
  14. ↑ Chiao, J.Y. & Ambady, N. (2007). Cultural neuroscience: Parsing universality and diversity across levels of analysis. In Kitayama, S. and Cohen, D. (Eds.) Handbook of Cultural Psychology, Guilford Press, New York, pp. 237-254.
  15. ↑ Developmental Neuroscience | Graduate Program in Neuroscience.
  16. ↑ Longstaff, Alan; Revest, Patricia (1998). Molecular Neuroscience. Garland Science. ISBN 978-1859962503.
  17. ↑ Pampaloni, Niccolò Paolo; Giugliano, Michele; Scaini, Denis; Ballerini, Laura; Rauti, Rossana (15 January 2019). "Advances in Nano Neuroscience: From Nanomaterials to Nanotools". Frontiers in Neuroscience 12: 953. doi:10.3389/fnins.2018.00953. PMC 6341218. PMID 30697140. 
  18. ↑ Neural Engineering – EMBS.
  19. ↑ Neuroanatomy - an overview. ScienceDirect Topics.
  20. ↑ Definition of NEUROCHEMISTRY.
  21. ↑ Neurogastronomy : how the brain creates flavor and why it matters. — ISBN 9780231159111.
  22. ↑ Neurogenetics.
  23. ↑ Zhang, Jue; Chen, Kun; Wang, Di; Gao, Fei; Zheng, Yijia; Yang, Mei (2020). "Editorial: Advances of Neuroimaging and Data Analysis". Frontiers in Neurology 11: 257. doi:10.3389/fneur.2020.00257. PMC 7156609. PMID 32322238. 
  24. ↑ Neuroimmunology - Latest research and news. Nature.
  25. ↑ Frontiers in Neuroinformatics.
  26. ↑ Neurolinguistics.
  27. ↑ About Neuroscience.
  28. ↑ Neurophysics at the ION (29 January 2018).
  29. ↑ Neurophysiology // Encyclopedia of Sciences and Religions — 2013. — P. 1497–1500. — ISBN 978-1-4020-8264-1.
  30. ↑ Gluck, Mark A.; Mercado, Eduardo; Myers, Catherine E. (2016). Learning and Memory: From Brain to Behavior. New York/NY, USA: Worth Publishers. p. 57. ISBN 978-1-319-15405-9.
  31. ↑ Bruner, Emiliano (2003). "Fossil traces of the human thought: paleoneurology and the evolution of the genus Homo". Journal of Anthropological Sciences 81: 29–56. http://www.emilianobruner.it/pdf/Paleoneuro03.pdf. 
  32. ↑ Cacioppo, John T.; Berntson, Gary G.; Decety, Jean (2010). "Social Neuroscience and ITS Relationship to Social Psychology". Social Cognition 28 (6): 675–685. doi:10.1521/soco.2010.28.6.675. PMC 3883133. PMID 24409007. 
  33. ↑ Systems Neuroscience.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Нейроғылым&oldid=2980634» бетінен алынған