Неодим (лат. Neodymіum; Nd) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы хим. элемент, ат. н. 60, ат. м. 144,24; лантаноидтар тобына жатады. 1885 ж. Ауэр фон Вельсбах Карл (1858 – 1929) неодим оксидін алып, оны неодим “топырағы” деп атады. Жер қыртысындағы массалық үлесі 3,710–3%.

60 ПразеодимНеодимПрометий
Nd

U
Периодическая система элементовСутегіГелийЛитийБериллийБор (элемент)КөміртекАзотОттекФторНеонНатрийМагнийАлюминийКремнийФосфорКүкіртХлорАргонКалийКальцийСкандийТитан (элемент)ВанадийХромМарганецТемірКобальтНикельМысМырышГаллийГерманийКүшәнСеленБромКриптонРубидийСтронцийИттрийЦирконийНиобийМолибденТехнецийРутенийРодийПалладийКүмісКадмийИндийҚалайыСүрмеТеллурИодКсенонЦезийБарийЛантанЦерийПразеодимНеодимПрометийСамарийЕуропийГадолинийТербийДиспрозийГольмийЭрбийТулийИттербийЛютецийГафнийТантал (элемент)ВольфрамРенийОсмийИридийПлатинаАлтынСынапТаллийҚорғасынВисмутПолонийАстатРадонФранцийРадийАктинийТорийПротактинийУранНептунийПлутонийАмерицийКюрийБерклийКалифорнийЭйнштейнийФермийМенделевийНобелийЛоуренсийРезерфордийДубнийСиборгийБорийХассийМейтнерийДармштадтийРентгенийКоперницийНихонийФлеровийМосковийЛиверморийТеннессинОганесон
Периодическая система элементов
60Nd
Жай заттың сыртқы бейнесі
күміс ақ металл
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі

Неодим, 60

Топ типі

Лантаноидтар

Топ, период, блок

ІІІ, 6, f

Атомдық масса
(молярлық масса)

144.242(3) м. а. б. (г/моль)

Электрондық конфигурация

[Xe] 6s24f4

Қабықшалар бойынша электрондар

2, 8, 18, 22, 8, 2

Атом радиусы

181 пм

Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус

201±6 пм

Ион радиусы

99,(+3e) 5 пм

Электртерістілігі

1,14 (Полинг шкаласы)

Электродты потенциал

Nd←Nd3+ −2,32В
Nd←Nd2+ −2,2В

Тотығу дәрежелері

0, +2, +3, +4

Иондалу энергиясы

1-ші: 533.1 кДж/моль (эВ)
2-ші: 1040 кДж/моль (эВ)
3-ші: 2130 кДж/моль (эВ)

Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза

Қатты дене

Тығыздық (қ.ж.)

7,007 г/см³

Балқу температурасы

1294 K

Қайнау температурасы

3341 K

Балқу жылуы

7,1 кДж/моль

Булану жылуы

289 кДж/моль

Молярлық жылусыйымдылық

27,42 Дж/(K·моль)

Молярлық көлем

20,6 см³/моль

Қаныққан бу қысымы
P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000
T (К) 1595 1774 1998 (2296) (2715) (3336)
Жай заттың кристаллдық торы
Тор құрылымы

Алтыбұрышты

Тор параметрлері

a=3,658 c=11,80 Å

c/a қатынас

3,23

Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік

(300 K) (16,5) Вт/(м·К)

Юнг модульі

α формасы: 41,4 ГПа

Жылжу модульі

α формасы: 16,3 ГПа

Пуассон коэффициенті

α формасы: 0,281

Виккерс қаттылығы

345–745 МПа

Бринеллий қаттылығы

265–700 МПа

CAS нөмірі

7440-00-8

Неодим Nd

Монацит (Ce, La…)[PO4] және лопарит (Na, Ca, Ce)2 (Tі, Nb)2O6 минералдарының кристалдық торларына изоморфты қоспа ретінде кіреді. Күмістей ақ металл, 885ӘС-тан төмен темп-рада гексагоналды тығыз жинақталады (-Nd), ал 885ӘС-тан жоғарыда кубтық (-Nd) кристалдық торларын түзеді. Тығызд. 7,007 г/см3, балқу t 1024ӘC, қайнау t 3030ӘС. Тотығу дәрежелері +2, +3, тұрақтысы +3.

Ауада тотығады, бөлме темп-расында HCl, HNO3, H2SO4-пен, қыздырғанда галогендермен әрекеттеседі. Неодимді оның үшфторидін немесе үшхлоридін кальциетерм. жолмен тотықсыздандыру, үшхлоридінің балқымасын электролиздеу арқылы аладыНеодимН. ұшақ пен зымыран жасауға пайдаланылады және лазерлік материалдарға арналған құймалардың (мыс., Mg, Al немесе Tі) құраушысы болып табылады. [1]

Сілтемелер өңдеу

Дереккөздер өңдеу

  1. Қазақ Энциклопедиясы, 7 том 2 бөлім