Празеодим
Празеодим[1] (лат. Praseodymіum; Pr) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы химиялық элемент, атомдық номері 59, атомдық массасы 140,908; лантаноидтар тобына жатады. Жерде сирек кездесетін металл, жер қыртысындағы салмақ мөлшері 9,5×10-4%. Тұрақты бір изотопы 141 Pr бар, қалған изотоптары жасанды жолмен алынған.
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
сұр-ақ металл 
| |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі |
Празеодим, 59 | ||||||||||||||
| Топ типі | |||||||||||||||
| Топ, период, блок |
ІІІ, 6, f | ||||||||||||||
| Атомдық масса (молярлық масса) | |||||||||||||||
| Электрондық конфигурация |
[Xe] 4f36s2 | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар |
2, 8, 18, 21, 8, 2 | ||||||||||||||
| Атом радиусы |
182 пм | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| Ковалентті радиус |
203±7 пм | ||||||||||||||
| Ион радиусы |
(+4e): 0,9 Å, 90 пм. (+3e): 1,013 Å, 101,3 пм | ||||||||||||||
| Электртерістілігі |
1,13 (Полинг шкаласы) | ||||||||||||||
| Электродты потенциал |
Pr←Pr3+ −2,35 В | ||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері |
0, +1, +2, +3, +4, +5 ( аз негізді оксид) | ||||||||||||||
| Иондалу энергиясы |
1-ші: 527 кДж/моль (эВ)
| ||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
| Тығыздық (қ.ж.) |
6,773 г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы |
1204 K | ||||||||||||||
| Қайнау температурасы |
3785 K | ||||||||||||||
| Балқу жылуы |
11,3 кДж/моль | ||||||||||||||
| Булану жылуы |
331 кДж/моль | ||||||||||||||
| Молярлық жылусыйымдылық |
27,44 Дж/(K·моль) | ||||||||||||||
| Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| Тор құрылымы |
Алтыбұрышты | ||||||||||||||
| Тор параметрлері |
a=3,673 c=11,84 Å | ||||||||||||||
| c/a қатынас |
3,22 | ||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| Жылуөткізгіштік |
(300 K) 12,5 Вт/(м·К) | ||||||||||||||
| Юнг модульі |
α формасы: 37,3 ГПа | ||||||||||||||
| Жылжу модульі |
α формасы: 14,8 ГПа | ||||||||||||||
| Пуассон коэффициенті |
α формасы: 0,281 | ||||||||||||||
| Виккерс қаттылығы |
250–745 МПа | ||||||||||||||
| Бринеллий қаттылығы |
250–640 МПа | ||||||||||||||
| CAS нөмірі |
7440-10-0 | ||||||||||||||
Празеодим австрия химигі К.Ауэр фон Вельсбах ашқан (1885). Минералдары: монацит, бастнезит, лопарит. Кесек празеодим ақшыл, күміс түсті, таза күйінде иілгіш, оңай өңделеді, тығыздығы 6,78 г/см3, балқу температурасы 931 °С, қайнау температурасы 3510 °С. Тотығу дәрежесі +3, кейде +2, +4, 400 °С-та оттекте жанады (Pr2O3), қыздырғанда азотпен нитрид (PrN) түзеді.
Бөлме температурасында сутекті сіңіріп әр түрлі гидридтер (Pr(H)x) түзіп, HCl, HNO3, H2SO4-пен қыздырғанда галогендермен әрекеттеседі. Таза празеодим хлоридін (PrCl3) электролиздеу арқылы алады. Празеодим және оның қосылыстары парамагнитті. Оларды шыны, фарфор бояуда, болаттың арнайы сорттарын алуда, т.б. қолданады.
Дереккөздер
өңдеу- Қазақ энциклопедиясы
- ↑ Қазақстан энциклопедиясы, VII-том
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |