Монацит
Монацит (грек. monazo – жалғызбын) – фосфаттар класының минералы. Химиялық формуласы: (Ce, La ...) [PO4]. Минералдың құрамына қоспа ретінде Th, Sі, U, Ca, S, Mg, Mn, Pb, Fe, Al кіреді. Бұлардың ішіндегі құндысы – торий тотығы (ThO2). Моноклиндік сингонияда кристалданады. Монацит атына сай дара, пішіні призмалы кристалдар түзеді. Минералдарының түстері сарғыш, қоңыр, қызғылт қоңыр, жылтырлығы шыны тәріздес, жымдастығы бір бағытта жетілген; қатты Моос шкаласы бойынша – 5,5, тығыздығы 4,9 – 5,5 г/см3, көбінесе радиоактивті. Монацит гранит пегматиттерінде, кейде гидротермальдық доломиттер желілерінде циркон, апатит, магнетит, турмалинмен бірге шоғырланады; граниттер мен гнейстердің шайылуынан түсетін өзендік және теңіздік шашылымдардан өндіріледі; церий мен торийді өндіріп алуда қолданылатын шикізат. Кендері Бразилияда, Үндістанда табылды. Қазақстан (Мұғалжар, Алтай, Сарыарқа) интрузияларында, титан-циркон қорымдарында Монацит көптеп кездеседі.[2]
| Monazite | |
|---|---|
 | |
| Негізі | |
| Санаты | Минерал |
| Химиялық формуласы | (Ce,La)PO4 |
| Strunz classification | 08.AD.50 |
| Ерекшеліктері | |
| Түсі | Reddish brown, brown, pale yellow, pink, green, gray |
| Кристал пішіні | Commonly as prismatic or wedge-shaped crystals |
| Сингониясы | Monoclinic |
| Twinning | Contact twins common |
| Үгітіндісі | Distinct on [100] poor on [010] |
| Агреттары | Conchoidal to uneven |
| Моль шкаласы бойынша минерал қаттылығы | 5.0 to 5.5 |
| Streak | White |
| Diaphaneity | Translucent to opaque |
| Үлес салмағы | 4.6–5.7 (4.98–5.43 for Monazite-Ce) |
| Оптикалық сипаты | Biaxial (+) |
| Refractive index |
nα = 1.770–1.793 nβ = 1.778–1.800 nγ = 1.823–1.860 |
| Pleochroism | Weak |
| 2V angle | 10–26° |
| Басқа сипаттамалары | Radioactive if thorium-rich, dull brown cathodoluminescence, paramagnetic |
| Дереккөздер | [1] |
Оптикалық оңқай, 2u = 11 — 14°, Ng =1,837 (1,849), Nm = 1,787 (1,801); Np =1,785 (1,800).
Кристалдық бейнесі призма немесе таблетка тәрізді жұқа болады. Қоспақтары көбінесе ұсақ кристалды түрде кездеседі. Кейде ірі кристалдары да (біриеше килограмм) болады.
Жаратылысы
өңдеуМонацит петматитте, сонымен қатар гранит және гнейс ішінде (дала шпатымен немесе цирконмен бірге) кездеседі. Кейде оның гидротермалық доломит желісінде магнетитпен бірге кездескен жерлері де бар. Монацит берік минерал болғандықтан құмға айналып, шашыранды кен құрайды. Монацит өте құнды сирек элементтер алуға қолданылады. Әсіресе церий сияқты техникаға өте керекті металл осы минералдан алынады. Сонымен қатар торий элементін де осыдан айырып алады.[3]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Monazite. Handbook of Mineralogy. (PDF) . Retrieved on 2011-10-14.
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев — Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том 27 бет.
- ↑ Кристаллография, минералогия, петрография. Бұл кітап Абай атындағы Қазақтың мемлекеттік педагогты институтының, география факультетінде оқылған лекциялардың негізінде жазылды, 1990. ISBN 2—9—3 254—69
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |