Прометий
Прометий (лат. Promethium; Pm) — Менделеевтің периодты системасының ІІІ тобындағы радиоактивті химиялық элемент; рет нөмірі 61, лантанидтер қатарына жатады. Қысқа уақыт сақталатын радитоактивті элемент болғаннан кейін табиғатта өте сирек кездеседі. Ең ұзақ сақталатын изотопының 145Pm жартылай ыдырау мерзімі Т1/2 = 18 ж.
| |||||
| Атом қасиеті | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Атауы, символ, нөмірі |
Прометий, 61 | ||||
| Топ типі | |||||
| Топ, период, блок |
ІІІ, 6, f | ||||
| Атомдық масса (молярлық масса) | |||||
| Электрондық конфигурация |
[Xe] 4f5 6s2 | ||||
| Қабықшалар бойынша электрондар |
2, 8, 18, 23, 8, 2 | ||||
| Атом радиусы |
183 пм | ||||
| Химиялық қасиеттері | |||||
| Ковалентті радиус |
199 пм | ||||
| Электртерістілігі |
1,1 (Полинг шкаласы) | ||||
| Иондалу энергиясы | |||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||
| Термодинамикалық фаза | |||||
| Тығыздық (қ.ж.) |
7,26 г/см³ | ||||
| Балқу температурасы |
1441 K | ||||
| Қайнау температурасы |
~3273 K | ||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||
| c/a қатынас |
3,19 | ||||
| Басқа да қасиеттері | |||||
| Жылуөткізгіштік |
(300 K) 17,9 Вт/(м·К) | ||||
| CAS нөмірі |
7440-12-2 | ||||
1945 ж. американ ғылымдары Джакоб Маринский, Лоуренс Гледенин және Чарльз Кориелл уран бөлінуі кезінде пайда болған өнімнен 147Pm изотопын (жартылай ыдырау мерзімі Т1/2 = 2,7 ж. ) алған. Атауын грек мифологияның кейіпкері - адамдарды қорғайтын және отты Зевстен алып кетіп адамдарға берген каһарманы - Прометейдің атынан алған.
Металл Прометийдің тығыздығы 7,26 г/сm², балқу температурасы t = 1080°С. Қосылыстарында +3 валентті.
Прометийдің таза күйінде тотығы Pm2О3, хлориді Pm2, нитраты Pm(NO3)3, сондай-ақ оксалаты Pm2(С2O4)3*10Н2O алынған 147Pm изотопы ұзақ уақыт ыдырамай сақталатын радиоактивті улы зат, бұл атом бомбасы жарылғанда түзеледі.
Алынуы
өңдеуМеталл прометий PmF3-тен металлотермия арқылы алынады. 147Pm ядролық реакторларда түзілген әртүрлі элементтердің радиоактивті изотоптарының қоспасынан бөлінеді.
-
Jacob A. Marinsky -
Lawrence E. Glendenin -
Charles D. Coryell
Дереккөздер
өңдеу- “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998