Нептуний

Нептуний (лат. Neptunіum; Np) — актиноидтар тобына жататын жасанды жолмен алынған радиоактивті химиялық элемент. Атомдық нептуний 93, атомдық массасы 237,0482. Нептун ғаламшарының құрметіне аталған. Оны 1940 ж. американдық ғалымдар Э.М. Макмиллан (1907 – 1991) және Ф.Х. Эйблсон ашқан.

93 УранНептунийПлутоний
Pm

Np

(Uqs)
СутегіГелийЛитийБериллийБор (элемент)КөміртекАзотОттекФторНеонНатрийМагнийАлюминийКремнийФосфорКүкіртХлорАргонКалийКальцийСкандийТитан (элемент)ВанадийХромМарганецТемірКобальтНикельМысМырышГаллийГерманийКүшәнСеленБромКриптонРубидийСтронцийИттрийЦирконийНиобийМолибденТехнецийРутенийРодийПалладийКүмісКадмийИндийҚалайыСүрмеТеллурИодКсенонЦезийБарийЛантанЦерийПразеодимНеодимПрометийСамарийЕуропийГадолинийТербийДиспрозийГольмийЭрбийТулийИттербийЛютецийГафнийТантал (элемент)ВольфрамРенийОсмийИридийПлатинаАлтынСынапТаллийҚорғасынВисмутПолонийАстатРадонФранцийРадийАктинийТорийПротактинийУранНептунийПлутонийАмерицийКюрийБерклийКалифорнийЭйнштейнийФермийМенделевийНобелийЛоуренсийРезерфордийДубнийСиборгийБорийХассийМейтнерийДармштадтийРентгенийКоперницийНихонийФлеровийМосковийЛиверморийТеннессинОганесонПериодическая система элементов
93Np
Unknown.svg
Electron shell 093 Neptunium.svg
Жай заттың сыртқы бейнесі
күміс металл
Np sphere.jpg
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі

Нептуний, 93

Топ типі

Актиноидтар

Топ, период, блок

ІІІ, 7, f

Атомдық масса
(молярлық масса)

[237]237,048 м. а. б. (г/моль)

Электрондық конфигурация

[Rn] 5f46d17s2

Қабықшалар бойынша электрондар

2, 8, 18, 32, 22, 9, 2

Атом радиусы

155 пм

Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус

190±1 пм

Ион радиусы

(+4e) 95 (+3e) 110 пм

Электртерістілігі

1,36 (Полинг шкаласы)

Электродты потенциал

Np←Np4+ −1,30 В
Np←Np3+ −1,79 В
Np←Np2+ −0,3 В

Тотығу дәрежелері

+2, +3, +4, +5, +6, +7

Иондалу энергиясы
(бірінші электрон)

604.5 кДж/моль (эВ)

Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза

Қатты дене

Тығыздық (қ.ж.)

20,25 г/см³

Балқу температурасы

913 K

Қайнау температурасы

4175 K

Балқу жылуы

(9,6) кДж/моль

Булану жылуы

336 кДж/моль

Молярлық жылусыйымдылық

29,62 Дж/(K·моль)

Молярлық көлем

21,1 см³/моль

Қаныққан бу қысымы
P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000
T (К) 2194 2437 - - - -
Жай заттың кристаллдық торы
Тор құрылымы

Орторомбалық

Тор параметрлері

a=6,663 b=4,723 c=4,887 Å

c/a қатынас

-

Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік

(300 K) (6,3) Вт/(м·К)

CAS нөмірі

7439-99-8

Нептуний Np

Нептунийдің 15 изотопы белгілі; 237Np және 239Np изотоптары уран қазбаларында өте аз мөлшерде кездеседі. Нептуний морт, аздап күміс жылтыры бар металл, тығыздығы 20,45 г/см3, балқу t 637ӘC, қайнау t 4100ӘC. Тотығу дәрежелері +3-тен +7-ге, сулы ерітінділерде тұрақтысы +5-ке дейін өзгереді. Суықта біртіндеп тотығады, қыздырған кезде сұйытылған HCl-дың Na2SіF6 қоспасында ериді. H2, N2, C, Sі, P, т.б. элементтермен әрекеттеседі. Нептуний негізінен ғылыми-зерттеу жұмыстары мақсатында қолданылады.[1]

ҚасиетіӨңдеу

Нептуний изотоптарының радиоавктивті қасиеттері :

Массалық сан Жартылай Шашылу Периоді Шашылу типі
231 50 мин α
232 13 мин электрлі ұстау
233 35 мин α (1 %), электрлі ұстау (99 %)
234 4,4 күн α (1 %), электрлі ұстау (99 %)
235 410 күн β+ (1 %),электрлі ұстау (99 %)
236 5000 жыл α
237 2,20×106 жыл α
238 2,1 күн β
239 2,33 күн β
240 7,3 мин β
241 16 мин β

СілтемелерӨңдеу

ДереккөздерӨңдеу

  1. Қазақ Энциклопедиясы, 7 том 2 бөлім