Самарий (лат. Samarіum; Sm) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы хим. элемент, ат. н. 62, ат. м. 150,40; лантаноидтар қатарына жатады. Табиғатта тұрақты 6 изотопы бар. С-ді 1879 ж. француз химигі П.Э. Лекок де Буабодран (1838 – 1912) самарскит минералынан тапқан. Монацит, бастнезит, лопарит, самарскит, гадолинит, ортит минералдарының кристалдық торына изоморфты қоспа ретінде кіреді.

Жай заттың сыртқы бейнесі
күміс ақ металл
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөміріСамарий, 62
Топ типіЛантаноидтар
Топ, период, блокІІІ, 6, f
Атомдық масса
(молярлық масса)
150.36(2) м. а. б. (г/моль)
Электрондық конфигурация[Xe] 6s24f6
Қабықшалар бойынша электрондар2, 8, 18, 24, 8, 2
Атом радиусы180 пм
Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус198±8 пм
Ион радиусы(+3e) 96,4 пм
Электртерістілігі1,17 (Полинг шкаласы)
Электродты потенциалSm←Sm3+ −2,30 В
Sm←Sm2+ −2,67 В
Тотығу дәрежелері0, +2, + 3 (аз негізді оксид)
Иондалу энергиясы1-ші: 544.5 кДж/моль (эВ)


2-ші: 1070 кДж/моль (эВ)


3-ші: 2260 кДж/моль (эВ)
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фазаҚатты дене
Тығыздық (қ.ж.)7,520 г/см³
Балқу температурасы1350 K
Қайнау температурасы2064 K
Балқу жылуы8,9 кДж/моль
Булану жылуы165 кДж/моль
Молярлық жылусыйымдылық29,5 Дж/(K·моль)
Молярлық көлем19,9 см³/моль
Қаныққан бу қысымы
P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000
T (К) 1001 1106 1240 (1421) (1675) (2061)
Жай заттың кристаллдық торы
Тор құрылымыРомбоэдрлік
Тор параметрлеріaH=3,621 cH=26,25 Å
c/a қатынас7,25
Дебай температурасы166 K
Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік(300 K) (13,3) Вт/(м·К)
Юнг модульіα формасы: 49,7 ГПа
Жылжу модульіα формасы: 19,5 ГПа
Пуассон коэффициентіα формасы: 0,274
Виккерс қаттылығы410–440 МПа
Бринеллий қаттылығы440–600 МПа
CAS нөмірі7440-19-9
Самарий Sm

Күміс тәрізді жұмсақ металл; тығызд. 7,54 г/см3, балқу t 1072°С, қайнау t 1800°С. 917°С-тан төмен температурада кристалдық торы ромбоэдрлық (Sm), ал температура одан жоғарыласа кубтық (Sm). Хим. активті, тотығу дәрежелері +2, +3. Ауада тұрақты, бөлме температурасында сумен, галогендермен, HCl, HNO3, H2SO4-пен әрекеттеседі. Самариді SmF3 тұзынан тотықсыздандырып алады. Магнит мен кобальт құймаларының негізгі құраушысы Самарий люминесценттік шамдардағы стартерлардың электродтары ретінде қолданылады.

Химиялық қасиеті Өңдеу

Самарий типтік лантанид бола отырып, 4f65d06s2 электрондық конфигурациясымен сипатталады. Тиісінше, қосылыстар түзген кезде бұл элемент, әдетте, лантанидтерге тән тотығу күйлерін көрсететін, тотықсыздандырғыш ретінде әрекет етеді, яғни +2 және +3.

Самарий - жоғары реактивті металл. Ол ауада баяу тотығады, алдымен үш валентті Sm2O3 оксидінің күңгірт қабығымен жабылады, содан кейін толығымен сарғыш ұнтаққа айналады.

Самарий азотпен (нитрид түзетін), көміртекпен (карбидтер түзетін), халькогендермен (мон және екі үш валентті сульфидтер, селенидтер, теллуридтер түзетін), сутекпен (гидридтер түзетін), кремниймен (силицидтер түзетін), бормен (борид түзетін) әрекеттесуге қабілетті. , фосфор (фосфидтер), мышьяк (арсенидтер), сурьма (антимонидтер), висмут (висмутидтер) және барлық галогендермен үш валентті қосылыстар (фторидтер, хлоридтер, бромидтер, йодидтер) түзеді.

Самарий қышқылдарда ериді. Мысалы, күкірт қышқылымен әрекеттескенде самарий (III) сульфатының ашық сары кристалдарын түзеді; самарий тұз қышқылымен әрекеттескенде, самарий (III) хлоридінің ашық-сары кристалдары және белгілі бір жағдайларда самарий (II) хлоридінің түзілуі мүмкін.