Перл-Харбор

Перл-Харбор (ағылш. Pearl Harbor — маржанды айлақ) — Оаху (Гавайи) аралындағы айлақ. Айлақтың үлкен бөлігін және іргелес жатқан аймақты АҚШ әскери-теңіз күштері Тынық мұхиты флотының орталық әскери теңіз базасы алып жатыр.

1941 жылы 7 желтоқсанда Жапония Перл-Харборға шабуыл жасады, ол АҚШ-тың Екінші Дүниежүзілік соғысқа кіруіне себеп болды.

Перл-Харбор 1941 жылға дейін

1875 жылы АҚШ мен Гаваий корольдігі серіктестік туралы келісім шарт бекітті, осы шарт бойынша АҚШ флоты Перл-Харборға оңайлықпен қол жеткізе алды, бірақ сол үшін АҚШ Гаваий қантын импорттау үшін арнайы жағдай жасау керек еді. Артынан 1898 жылғы Испан Американ соғысының нәтижесі бойынша АҚШ бұл аймақты толығымен аннексиялап алды. Аннексиядан кейін гавань кеңейтіліп, көбірек кемелерді қабылдауға мүмкіншілік берді. 1908 жылы кемеверфі салынды.

Перл-Харборға шабуыл

1941 жылы 26 қарашада жапон императорлық флотының соққы құрамасы вице-адмирал Тюити Нагумоның басқаруымен флот қолбасшысы Исороку Ямамотаның бұыйрығымен Курил аралдарының Хитокаппу шығанағындағы базаны тастап Перл-Харборға бет алды. Жапон құрамасына алты авиатасушы: «Акаги», «Кага», «Сёкаку», «Сорю» және «Дзюйкаку» кіретін. Оларда 441 ұшақ орналасқан, соның ішінде истребительдер, торпедотасушылар, бомбардировщиктер және истребитель бомбмрдировщиктер болатын. Әр авиатасушының эскорты 2 линкордан, 2 ауыр және 1 жеңіл крейсер және 11 эсминцтен (басқа мәлметтер бойынша — 9 эсминцтен және 6 сүңгуір қайықтан) тұратын. Перл-Харборға жасалған шабуылдың мақсаты АҚШ Тынық мұхиты флотын бейтараптандырып Жапон әскерлері мен флотына оңтүстік-шығыс Азиядағы істеріне кеңшілікті қамтамасыз ету болатын. 7 желтоқсанда таңертең Жапон авиатасушылырдан ұшақтар Оаху аралындағы аэродромдарға және Перл-Харбор гаванінде қозғалыссыз тұрған кемелерге соққы берді. Нәтижесінде 4 линкор, 2 эсминец, 1 минамен бөлуші суға батырылды. Тағы да 4 желілік кеме, 3 жеңіл крейсер және 1 эсминец айтарлықтай зақым алды. Американдық авиацияның шеккен зардабы: толығымен құртылған 188 ұшақ,оған қоса тағы да 159 кеме ауыр зақымданды . Америкалықтардан 2403 адам қаза тапты (оның ішінде 1000-нан артығы жарылған «Аризона» линкорінің бортында) және 1178 адам жараланды. Жапондықтар 29 ұшақтан айырылды — 15 пикировщик, 5 торпедотасушы және 9 истребитель. Және 5 өте кіші сүңгуір қайық суға батырылып жіберілді. Адамдар шығыны: 55 адам қаза тапты. Бір адам қолға түсті — лейтенант Сакамаки . Ол өте кіші сүңгуір қайық рифке соғылған соң жағалауға малтып жеткен.

Екі жақ күштері

Тиімділік көзқарасы бойынша Перл-Харборға жасалған шабуыл Жапонияға күтпеген табыс әкелді. Ол операцияны жоспарлаушылар ойлағаннан да асып түсті. АҚШ Тынық мұхиты флотының 6 айға бейтараптандырылуы Жапонияға ешбір қиындықсыз Оңтүстік Шығыс Азияның үлкен бөлігін жаулап алуға септігін тигізді. Жаулап алынған мемлекеттер қатарына Гонконг, Бирма, Голландиялық Ост-Үндістан, Малая, Сингапур мен Филиппин. Бірақ АҚШ-тың бітімге келуге қарсы болуы және Жапония одақтастарынан көмек алу мүмкіншілігінің болмауы, ақырында Жапонияны жеңілуге әкеп соқты. Американың суға батқан кемелердің 4-уі ғана қалпына келтіріле алмады, олар, «Аризона» (жарылды), «Оклахома» (тоңқарылды) линкорлары және 2 эсминец. Жапон күштері АҚШ-тың линкорлары мен ұшақтарын жоюға ұмтылып, соғыстың одан әрі жүрісіне өте маңызды, әрі күтпеген шабуыл негізінде жеңіл жоюға болатын нысандарды жайына қалдырған: 11 сүңгуір қайық, сақтаудағы мұнай қорлары, техника жөндеу орындары, докалар. Авиацияға да келтірген залал үлкен болғанымен, мүмкін болған нұқсаннан едәуір аз болып шықты. Жапондық қолбасшылар аса көп құпиялықты сақтай отырып, өте аз шығын болуы үшін артиллериялық кемелерді қолданудан бас тартты(ол шығын мен көзге түсіп қалу тәуекелін азайтқанмен, қарсыласына келтірілген шығынды да бірталай азайтты),оның орнына авиация мен өте кіші сүңгуір қайықтарға көбірек көңіл бөлді (соңғылары ешбір нәтиже берген жоқ). Тіпті күтпегендік факторынан барынша көп нәтижеге қол жеткізу үшін соққылар екі толқынмен ғана берілді, ол ақыр соңында ұшақтардың көбін сақтап қалғанмен Американның зардабын әжептәуір жеңілдетті .Әдейі, әлде кездейсоқ па, бірақ жапон флоты Америка базасына соққы берген кезде, онда авиатасушы кемелер болмаған. Соның салдарынан Екінші Дүниежүзілік соғысында Американың негізгі әскери теңіз күштері болған авиатасымалдаушы күштері операция барысында ешқандай зардап шеккен жоқ. Соңғы фактор Америка басшылығын шешуші әскери маңызы жоқ кемелерді (желілік «Северная Каролина кемесі тәрізді», жапон флотының соққысына әдейі шоғырландырылды деп айыпталды. Ал Перл-Харборға шабуыл жасаған 22 жапон кемелерінен соғыстың аяғында 1-уі ғана аман қалды.

Дереккөздер

https://maps.google.com/maps?f=q&hl=ru&geocode=&q=Pearl+Harbor&sll=37.752258,-122.420654&sspn=0.12324,0.2314&ie=UTF8&ll=21.378837,-157.987368&spn=0.00907 1,0.014462&t=k&z=16&om=1

http://www.zpu-journal.ru/e-zpu/2008/6/Buranok/

http://www.hrono.ru/sobyt/1900sob/1941perl.php

http://militera.lib.ru/h/zero/index.html