Синодтық аударма

Синодтық аударма (орысша: Синода́льный перево́д) — Орыс тіліндегі Библияның 19 ғасырда жасалған, Орыс Православ шіркеуінің Киелі Басқарушы синоды тарапынан мақұлданған аудармасының жалпы көпшіліктің арасында қалыптасқан атауы; Орыс Православ шіркеуі танитын жалғыз аударма.

Көне келісім кітаптарының аудармасы көне еврей тіліндегі масорет мәтінінен жасалған, аударма кезінде көне шіркеу славян тіліндегі аударма да есепке алынған. Жаңа келісімнің мәтіні болса — грек тілінен аударылған.

Бұл аударма тек православ Шіркеуінде ғана емес, орыс тілінде уағыздайтын басқа да мәсіхшілік ағымдарда: баптистер, евангелистер, елушілдер, адвентистер және орыстілді рим католиктері тарапынан да қолданылады.

Аударманың тарихы

Библияның орыс аудармасының тарихы Ресей императоры ІІ-ші Александрдің пәрменімен ашылған Ресей киелі кітап қоғамының ашылуымен басталады. Сол қоғамның ішінде аударма жұмыстары шамамен 1816 жылы басталып кетті.

Оның алғашқы аудармашысы архимандрит Филарет болатын. Уақыт өте Ресей империясындағы ішкі саяси жағдайдың өзгеруімен бірге аударма жұмысы да тоқтатылды.

1818 жылы Қоғам төрт інжілдің, ал 1822 жылы бүкіл Жаңа келісімнің және Забур кітабының орыс аудармасын жарыққа шығарды. 1824 жылы Таураттың орыс аудармасы дайын болды. Бірақ 1826 жылы Ресей киелі кітап қоғамы жабылып, аударма жұмысы отыз жылға тоқтап қалды.

1845 жылы митрополит Филарет Синодқа (Орыс православ шіркеуінің басқарушы органы) «Грек жетпіс аудармашысының және славян аудармасының догматикалық дәрежесі және сақтау қолданылуы туралы» атты хат жібереді.

Аударма жұмысы І-ші Николайдың қайтыс болғанынан кейін жалғасын табады.

1858 жылғы наурыздың 20-сында Синод мынадай қаулы қабылдады: «Киелі Жазбаның, алдымен Жаңа келісімнің, содан соң біртіндеп Киелі Жазбаның басқа да бөліктерінің орыс тіліне аудармасы керек және пайдалы, бірақ ол шіркеулерде қолданылуға арналмаған; шіркеулерде славян мәтіні қолданыла беруге тиіс, ал аударма Киелі Жазбаны түсінуге арналған тек құрал ретінде ғана қолданылуға тиіс. Аударманы жүзеге асыруға бар мұқияттылықпен кірісіп, еврей және грек тілдеріндегі білімдері сыналған, Киелі Синод таңдап, бекіткен адамдарды араластыру керек».

1858 жылғы мамырдың 5-інде император ІІ-ші Александрдың рұқсатымен Орыс Православ шіркеуінің Киелі Синоды төрт рухани академияға: Петерборг, Мәскеу, Киев және Қазан рухани академияларына жаңа орыс аудармасын дайындауды тапсырды. Бұл аударманың негізі ретінде Ресей киелі кітап қоғамы бұрынырақ қабылдамай тастаған аударма қабылданды, оның кейбір бөліктері тіпті өзгеріссіз қалдырылды.

Аударманың түбегейлі нұсқасын Киелі Синод пен Мәскеу митрополитінің өзі Филарет (Дроздов) (1867 жылы қайтыс болғанға дейін) бекітіп отырды.

1860 жылы Төрт інжілдің, ал 1862 жылы Жаңа келісімнің басқа да кітаптарының аудармалары жарыққа шығарылды.

1860 жылы Көне келісімді аудару комитеті сайланды, ол үш профессордан тұрды: Моисея Александрович Голубевтен (қайтыс болғанынан кейін оның орнын Павел Иванович Савваитов басты), Даниил Авраамович Хвольсоннан және Евграф Иванович Ловягиннен. «Мұсаның Таураты» 1868 жылы жарыққа шықты.

Содан соң 1875 жылға дейін Библияның қалған кітаптары жеке басылым болып шығып отырды. Жарыққа шыққан бөлімдердің барлығы 1876 жылы орыс тіліндегі толық Библия болып жинақталып басылды. Содан бері осы «Синодтық аударма» деп аталып кеткен аударма барлық орыс тілді христиан-мәсіхшілер оқитын Библияға айналды.