Стефания Ивановна Туркевич-Лукиянович
Стефания Ивановна Туркевич-Лукьянович (1898 жылғы 25 сәуір, Львов, Аустрия-Мажарстан – 1977 ж., 8 сәуір, Кембридж, Ұлыбритания) — Украинадан шыққан алғашқы әйел композитор, пианист және музыкатанушы.[1] Оның шығармаларына Украинада Кеңес үкіметі тыйым салған.
| Стефания Туркевич-Лукиянович | |
 | |
| Негізгі ақпарат | |
|---|---|
| Туған күні | |
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Мамандықтары |
Сазгер, пианист, музыкатанушы |
| Аспаптары | |
Балалық шағы
өңдеуСтефанияның атасы (Лев Туркевич) және оның әкесі (Иван Туркевич) діни қызметкерлер болған. Анасы София Кормошив (Кормошив) пианист болды, Карол Микули мен Вилем Курцпен бірге оқыды, сонымен қатар жас Соломия Крушельницкамен бірге жүрді.[2] Бүкіл отбасы музыкалық болды және барлығы аспапта ойнады. Стефания фортепианода, арфада және гармонда ойнады. Кейінірек композитор өзінің балалық шағы мен музыкаға деген сүйіспеншілігін еске алды:
Барлығының орталығында керемет фортепианода ойнаған анам болды. Бала кезімде мен оның фортепианода ойнауын тыңдағанды өте жақсы көретінмін. Содан кейін біз өз үйімізде салон оркестрін құрдық: әкеміз бассада, анам пианинода, (Льоньо) виолончельде Лёнё, мен гармонда, (Марійка и Зенко) Марика мен Зенко ... скрипкада. Әкем отбасылық хор да құрды. Бұл біздің музыка әлеміне алғашқы қадамдарымыз болды. Әкем біздің музыкалық өмірімізге келгенде ешқашан ақшадан тайынбайтын немесе сылтау айтпайтын.[2]
Өмірбаяны
өңдеу
- Стефания музыкалық оқуды Василий Барвинскийден бастады. 1914-1916 жылдар аралығында ол пианист ретінде Венада Вильем Курцпен бірге оқыды. Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін ол Львов университетінде Адольф Чибинскийден оқыды, сонымен қатар Львов консерваториясында оның музыка теориясы бойынша дәрістеріне қатысты.[2]
- 1919 жылы ол өзінің алғашқы музыкалық туындысы - Литургияны (Литургию) жазды, ол Львовтағы Георгий соборында бірнеше рет орындалды.[3]
- 1921 жылы Вена университетінде Гидо Адлермен, Вена музыка және орындаушылық өнер университетінде Джозеф Маркспен бірге оқыды, оны 1923 жылы мұғалім дипломымен бітірді.[3]
- 1925 жылы Роберт Лисовскийге тұрмысқа шығып, онымен бірге Берлинге барды, онда ол 1927 жылдан 1930 жылға дейін тұрып, Арнольд Шоенберг пен Франц Шрекермен бірге оқыды. 1927 жылы оның қызы Зоя дүниеге келді.[2][4]
- 1930 жылы ол Чехословакиядағы Прагаға барды, Чарльз университетінде Зденек Нежедлиден, Прага консерваториясында Отакар Аннан оқыды. Ол сонымен қатар музыкалық академияда Витзслав Новакпен композицияны оқыды. 1933 жылдың күзінде ол фортепианода сабақ берді және Прага консерваториясында аккомпаниант болды. 1934 жылы ол орыс операларында украин фольклоры тақырыбында докторлық диссертация қорғады.[2] 1934 жылы Прагадағы Украинаның Еркін Университетінде музыкатану ғылымының докторы дәрежесін алды. Ол Галисиядан (сол кезде Польшаның құрамында болған) кандидаттық диссертация алған бірінші әйел болды.
- 1934 жылы Львовқа оралып, Екінші дүниежүзілік соғыс басталғанға дейін Львов консерваториясында музыкалық теория мен фортепиано пәнінің мұғалімі болып жұмыс істеді, украин кәсіби музыканттар одағының мүшесі болды.[3]
Екінші дүниежүзілік соғыс
өңдеу1939 жылдың күзінде, Кеңестік Батыс Украинаны басып алғаннан кейін, Стефания Львов опера театрында тәрбиеші және концертмейстер болып жұмыс істеді, ал 1940-1941 жылдары Львов консерваториясында доцент болды. Неміс басқыншылығынан кейін Консерватория жабылған соң Мемлекеттік музыкалық училищеде сабақ беруді жалғастырды. 1944 жылдың көктемінде ол Львовтан Венаға кетті.[3] 1946 жылы Кеңес өкіметінен қашып, Аустрияның оңтүстігіне, ал сол жерден Италияға көшіп, екінші күйеуі британдық Нарцуз Лукьяновичтің қол астында дәрігер болды.[5]
Англия
өңдеу1946 жылдың күзінде Стефания Ұлыбританияға көшіп, онда бірнеше жерлерінде тұрды: Брайтон (1947-1951), Лондон (1951-1952), Барроу Гурни (Бристоль маңы) (1952-1962), Белфаст (Солтүстік Ирландия) (1962-1973) және Кембридж (1973 жылдан).
1940-жылдардың соңында ол композиторлыққа қайта оралды. 1957 жылы Англияның украин қауымдастықтарындағы бірқатар концерттерде, 1959 жылы Бристольдегі фортепиано музыкасының концертінде пианист ретінде қайтадан өз өнерін көрсетті. Ол Британдық композиторлар мен музыканттар қоғамының мүшесі болды (1972 жылға дейін болған).
Оның «Оксана жүрегі» операсы 1970 жылы Виннипегте (Канада) Centennial концерт залында сіңілісі Ирена Туркевич-Мартинчтің көркемдік жетекшілігімен қойылды.[6]
Centennial концерт залы - жексенбі, сағат 19: 30-да: Украин балалар театры ұсынады Оксана жүрегі, Стефания Туркевич-Лукьяновичтің операсы, ол қыздың жоғалған ағаларын іздеу кезінде сиқырлы орманда мифологиялық фигуралармен кездескен оқиғасы.[7]
Композициялар
өңдеуСимфониялық шығармалар
өңдеу1. Симфония - № симфония. 1 - 1937 ж
2. Симфония жоқ. 2 (а) - № симфония. 2 (а) - 1952
2. Симфония жоқ. 2 (b) (2-гі вариант) - № симфония. 2 (b) (екінші нұсқа)
3. Симфонієта - Симфония - 1956 ж
4. Три Симфонічні Ескізі - Үш симфониялық эскиз - 3-го травня, 1975 ж.
5. Симфонічна поема - «La Vita» симфониялық поэмасы
6. Ғарыштық симфония - 1972 ж
7. Стута подвійного струнного оркестрі үшін - қос ішекті оркестрге арналған люкс
8. Қос ішекті оркестрге арналған қиял
Балеттер
өңдеу9. Руки - Қолдары солған қыз - Бристоль, 1957 ж
10. Перли - алқа
11. Весна (Дитячий балет) - Көктем - (Балалар балеті) 1934-5 ж
12. Мавка (а) - Мавка - ‘Орман нимфасы’ - 1964-7 - Белфаст
12. Мавка (б) - Мавка - ‘Орман нимфасы’ - 1964-7 - Белфаст
13. Страхопуд - Қорқыт - 1976 ж
Опера
өңдеу14. Мавка - Мавка - (аяқталмаған) негізделген Лесия Украинка Орман әні
Балалар опералары
өңдеу15. «Цар Ох» сериясы Оксани - Ох Патша немесе Оксана жүрегі - 1960 ж
16. «Куць» - Жас Ібіліс
17. «Яринний городчик» - Көкөніс учаскесі (1969)
Хор шығармалары
өңдеу18. 1919 ж
19. Шептицкийге арналған Забур (Псалом Шептицькому)
20. До Бою
21. Триптих
22. Колискова (А-а, котика нема) 1946 ж
Камералық - аспаптық шығармалар
өңдеу23. Соната для скрипки и фортепиано 1935 - Скрипка мен фортепианоға арналған соната
24. (а) Струнний квартет 1960 - 1970 - ішекті квартет
24. (b) Струнний квартет 1960 - 1970 - ішекті квартет
25. Трио для скрипки, альта и виолончела 1960 - 1970 - Скрипка, Виола және Виолончельге арналған трио
26. Екі скрипок үшін альвин, фортепиано виолончеласы үшін 1960 - 1970 жж. - Фортепиано квинтеті
27. Тріо для флейти, кларнету, фагота 1972 ж. - Жел триосы
Фортепианоға арналған шығармалар
өңдеу28. Варіації на Українську тему 1932 - Украин тақырыбындағы вариациялар
29. Фантазия: Суизита фортепянна на Українські тақырыбы - Фантазия: Украиналық тақырыптағы фортепианоға арналған сюжет 1940
30. Імпромпту - Impromptu 1962 ж
31. Гротеск - Гротеск 1964 ж
32. Гірська сюїта - Mountain Suite 1966 - 1968 жж
33. Цикл п’єс для дітей - Балаларға арналған циклдар циклы 1936 - 1946 жж
34. Украинїнські коляди та щедрівки - украиндық каролдар және chedедривка
35. Вістку голосить - Ізгі хабар
36. Арлекинмен бірге Рождество 1971 ж
Әр түрлі
өңдеу- І. - Серце - Жүрек - Оркестрмен жеке дауыс
- II. - Лорелеї - Lorelei - Баяндауыш, Гармоний және фортепиано 1919 - сөзi Лесия Украинка
- III. - Май - мамыр - 1912
- IV. - Тема народної піснi - Халық әндерінің тақырыптары
- V. - На Майдані - Тәуелсіздік алаңы - фортепиано
- VI. - Не піду до леса з конечкамі - Лемківська пісня - Дауысқа және ішектерге арналған Lemky әні
Мұра
өңдеуОның шығармалары заманауи, бірақ экспрессионистік емес кезде украин әндерін еске түсіреді. Ол 1970-ші жылдарға дейін композиторлық жұмысын жалғастырды. 1977 жылы 8 сәуірде Стефания Туркевич Англияның Кембридж қаласында қайтыс болды.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Ukrainian Art Song Project – Stefania Turkewich.
- ↑ a b c d e Павлишин, Степанія Стефанівна. Перша українська композиторка: Стефанія Туркевич-Лісовська-Лукіянович, БаК, Lviv 2004.
- ↑ a b c d Роман Кравець Українці в Сполученому Королівстві. Інтернет-енциклопедія. Тексерілді, 28 тамыз 2018.
- ↑ Зоя Робертівна Лісовська-Нижанківська, the Encyclopedia of Modern Ukraine (ukrainian).
- ↑ Narcyz Lukianowicz (Нарциз Лукіянович).
- ↑ Svoboda.
- ↑ Winnipeg Free Press, June 6, 1970
Библиография
өңдеу- Сокіл-Рудницька М. Пам’яті Стефанії Лукіянович // Вільне Слово. – Торонто, 1977. – 9 і 16 липня. – С. 3.
- Вовк В. Парастас для Стефанії Туркевич-Лукіянович // Наше Життя. – Нью-Йорк, 1992. – Ч. 5. – С. 6–9.
- Стельмащук Р. Забутий львівський композитор-неокласик (штрихи до творчого портрета Стефанії Туркевич) // Музика Галичини (Musica Galiciana) / Матеріали Другої міжнародної конференції. – Львів, 1999. – С. 276–281.
- Павлишин С. Перша українська композиторка // Наше Життя. – Нью-Йорк, 2004. – Ч. 1. – С. 14–16.
- Павлишин С. Перша українська композиторка: Стефанія Туркевич-Лісовська-Лукіянович. – Львів, 2004.
- Карась Г. Статика і динаміка жанру дитячої опери у творчості композиторів української діаспори ХХ ст. // Вісник Державної академії керівних кадрів культури і мистецтв. – Київ, 2010. – No. 2. – С. 89–93.
- Яців Р. Роберт Лісовський (1893–1982): дух лінії. – Львів, 2015. – С. 11, 13, 79–84, 91.
Сыртқы сілтемелер
өңдеу- Ukrainian Art Song Project – Stefania Turkewich
- Stefania Turkewich: Galicians I |The Art Songs
- Музыкалық-мемориалдық мұражай
- «Патша О» немесе Оксана жүрегі - The Heart of Oksana
- Стефания Туркевич туралы фильм – Film about Stefania Turkewich
- Стефания Туркевичтің Бірінші симфониясының әлемдік премьерасы - The world premiere of Stefania Turkewich’s First Symphony
- Үш симфониялық эскиздер - Three Symphonic sketches - World Premier
- Стефания Туркевичтің туғанына 120 жыл толуына арналған концерт - Concert dedicated to the 120th anniversary of the birth of Stefania Turkewich
- Премьера. Стефания Туркевич-Лукиянович «Оксана жүрегі» операсы - Premiere. Stefania Turkewich-Lukiyanovich "Heart of Oksana" opera.