Су түбі организмдері

Су түбі организмдері (Бентос; грекше "benthos" — тереңдік) — су қойманың түбінде тіршілік ететін жөне тиісті субстратқа бейімделген организмдердің жиынтығы. Су түбі организмдері өсімдік (фитобентос), жануар (зообентос) және бактериялы (бактериобентос) деп бөлінеді. Су түбі организмдерінің түрлік құрамы, таралуы, биоөнімділігі бірқатар экологиялық факторларға байланысты: субстрат сипаты, оның тұрақтылығы, су ағынының жылдамдығы, температура, газ режімі және т.б. Мұхиттағы су түбі организмдерінің жалпы биомассасы 10 млрд т деп бағаланады, оның 90%-ы теңіз қайраңы мен континенттік беткейдің үлесіне тиеді. Әсіресе мұхиттың жағалау белдеміндегі су түбі организмдері әр алуан: бекітілген, қондырма организмдер (маржандар, балдырлар, губкалар, асцидиялар), жер қазушы организмдер (буылтық құрттар, былқылдақденелілер), жорғалап жүретін организмдер (шаянтәрізділер, тікентерілілер) немесе су түбінде еркін жүзетін организмдер (құрсақаяқты ұлулар, түйетабан, тұтасқан). Су түбі организмдерінің сипаты мен әр алуандылығына субстрат қасиеті әсер етеді. Жартастағы субстратта (құмтас, әктас) әр түрлі балдырлар (көк жасыл, қоңыр қызыл) өседі.

"Губкалар"

"Асцидиялар"

---

Бұл жерде өсімдік коректі жануарлар (ұлулар, теңіз шаяны, асшаян, балықтар) басым болады. Қатты субстраттың ішінде негізінен қосжақтаулы ұлулар тіршілік етеді. Жартасты жағалауда тіршілік ететін кейбір балықтардың, мысалы, бұзаубас балықтың құрсақ жузбеқанат- тары сорғыға айналған. Оның көмегімен балықтар теңіз дауылы кезінде сумен шайылып кетпеу үшін жартасқа жабысады. Құмтасты грунтта теңіз шаяны, ұлулар тіршілік етеді. Теңіз жұлдыздары, голотуриялар (теңіз қияры), теңіз кірпісі және т.б. жиі кездеседі. Лай субстратта тіршілік ету жағдайы басқаша, бұндағы тұнбалар органикалық бөлшектерге бай. Сондықтан теңіз организмдері (былқылдақденелілер, құрттар) бұл түзілімдерді ішек жолы арқылы өткізіп, олардан қоректік заттектерді алады. Лайлы субстратта ұзындығы бірнеше метр теңіз шөбі өседі.

"Жұлдызшалар"

Су факторының рөлі

Су факторының рөлі— халықтың өсімі мен экономиканың дамуына байланысты су тапшылығы, су ресурстарының сарқылуы қаупі байқалып, су факторының айқындаушы рөлге ие болуы. Мысалы, Ертіс, Жайық, Іле, Сырдария, Шу, Талас өзендерінің шекаралас алаптарындағы мемлекетаралық су бөлу проблемалары, әсіресе табиғи су тапшы кезеңдерде күрделілене түседі. Елдің жекелеген аймақтарындағы табиғи байлықтарды игеру мен соған сәйкес өндірістік күштерді дамыту су ресурстарының тапшылығы себепті кідірістеп тұр. Республиканың орталық, батыс және ішінара оңтүстік аймақтарында ауыл тұрғындарын ауыз сумен қамтамасыз ету мәселесінің киыншылығы көп. Бұдан әрмен қарайғы әлеуметтік-экономикалық даму, су және экологиялық проблемалардың шешімі су шаруашылығы саласындағы мемлекет саясатының деңгейіне және елдегі су ресурстарын басқару мен су пайдалану жолдарын дұрыс таңдауға сәйкес айқындалатын болады.

"Шаянтәрізділер"

Су фаунасы

Су фаунасы — су қоймаларда тіршілік ететін жануарлар түрлерінің жиынтығы. Жеке мұхиттардың, теңіздердің, көлдердің, өзендердің фаунасы, қайсыбір континенттің, аймақтың, елдің су қоймаларының фаунасы болып сараланады. Фауна терминін, сондай- ақ жеке жүйелік санаттарға қатысты жануарларға (ихтиофауна) немесе тіршілік ететін орнының ортақтығымен біріккен жануарларға (теңіз, тұщы су, тұзды су фаунасы) қолданады. Фауна құрамында шығу тегі әр түрлі түрлер (автохтондар, аллохтоңдар, иммигранттар, реликтер және т.б.) сараланады. Тұщы су фаунасында негізгі 2 топтама бірінші реттік су жануарлары (ішекқуыстылар Мұрағатталған 9 мамырдың 2012 жылы., губкалар, құрттар, шаянтәрізділер, қосжақтаулы ұлулар және т.б.) және екінші реттік су жануарлары (жәндіктер, өрмекші тәрізділер, кейбір құрсақаяқты ұлулар) бар.

Су флорасы

Су флорасы — су қоймаларды мекендейтін өсімдіктер таксондарының жиынтығы. Жеке бір теңіздердің, көлдердің, өзендердің, кайсыбір континенттің, елдің, аймақтың су қоймаларының флорасы сараланады. Кейде жеке бір жүйелік топтардың флорасын (альгофлора, мүктер флорасы және т.б.) қарастырады. Әрбір флораға әралуандылық, жас, автохтондық дәрежесі, эндемизм және т.б. тән.