Сырлау жұмыстары

Сырлау жұмыстары. Тұрғын үйді әрлеуге желімді, әкті, майлы, эмальды және су-эмульсиялы сырлар, олифа және түрлі лактар пайдаланылады. Желімді сырмен тебен, қабырғаны сырлайды да, ал әкпен бөлмейін төбесін ақтайды. Олифа, майлы және эмальды сырлар — панель, есік, терезе, газ пештерін және су құбырларын; су эмульсиялы сыр-төбе мен қабырғаны ақтауға ; лак сырланған есік, терезе, еденді жылтыратып өң беру үшін қолданылады.

Сырлауға арналған аспаптар мен құралдар

Сырлау және әрлеу жұмыстарын өр түрлі бояужаққыш, арнаулы бояғыш біліктер (валик) , бояубүріккіш (краскопульт), пульверизаторлар пайдаланылады. Аумақты жерлерді сырлау үшін қылы ұзын дөңгелек бояу жаққыштар, ал есік, терезе, радиаторларды сырлауға шағын бояу жаққыштар суэмульсияны пайдаланғанда малма бояу жаққыштар (ұзынша ағаш сапқа орнатылған), ал желімді және казеинді сырлар үшін әктеуге арналған бояу жаққыштар қолданылады. Флейц-кистінің қылы ұзын, талшығы жіңішке әрі қатқыл болады. Онымен сырлаған жер біртегіс әрі жылтыр болып шығады. Жаңа боялған жердің ұзына бойын флейцтің ұшымен қатты батырмай сырлайды, сонда бояу жаққыштың ізі қалмай, біртегіс болып шығады.

Сырлау кеңестері

Боялған жер күңгірт түсті болып шығуы үшін қылы ұзын құрғақ щеткамен кеппеген бояулық үстінен жайлап жүргізеді. Щетканың қылы боялған жерді бүлдірмеуі үшін бір жерге екі рет жүргізуге болмайды. Бұл үшін киім щеткасын да пайдалануға болады. Жаңа малма бояу жаққыштар мен шағын қол бояу жаққыштарын пайдаланар алдында қылының 2/3 бөлігін жіппен орап байлап алған жөн (2-сурет). Қылдың желініп тозуына орай ораманы біртіндеп тарқатып отырады. Желімді сырларға арналған бояу жаққыштарын майлы сырлы бояу жаққыштарынан гөрі бостау орайды. Оралған бояу жаққыш тығыз болады да, сыр біртегіс жағылады және қылдың арасында бояу аз тұратын болады. Малма бояу жаққыштардың қылын жоғары қаратқан күйі қағазға орап сақтайды. Желімді сырларды пайдаланғанда сырбүріккішті, шаңсорғыш пульверизаторды немесе бау-бақшаға дәрі сепкішті қолдануға болады. Ол үшін сырды алдын-ала сүзгіден өткізіп алған жөн. Сырлау жұмыстарында арнаулы біліктер кеңінен қолданылады. Білік ағаш немесе алюминий цилиндр тәріздес болып келеді де, поролон немесе жүні қырқылған қой терісімен қапталады (тері жүнінің ұзындығы 12—15 мм). Білік ағашпен сапталады. Сырлаған кезде (әсіресе, желімді бояумен) бір жердің үстінен екі рет жүргізуге болмайды, өйткені сыр баттасып қалады. Жаңа білікті пайдаланбас бұрын 5—6 сағат суға салып қояды, сонда ол жұмсарып, цилиндрге тығыз тартыла түседі.

Сырлау жұмыстары біткеннен кейін

Құралдарды скипидар, керосин, бояу сұйылтқыш немесе уайт-спириттің көмегімен мұқият тазартып, сосын сабынды немесе содалы сумен жуады. Суэмульсияға салған бояу жаққыштарды бірден жуып тастаған дұрыс, өйткені эмульсия кеуіп, қатып қалады. Сырлы араластыруға және керекті түске келтіруге шелек, банка және леген керек. Лакты-бояулы материалдардың аузын мұқият жауып, қараңғы, салқын жерде ұстаған жөн. Металл заттардағы татты кетіру үшін болат қылды щеткалар пайдаланылады. Ескі бояу қабатын арнаулы қырғыштармен кетіруге болады.

Сырлауға дайындау

Тұрғын үйді әрлеуге желімді, сумен араластырылатын эмульcияны және майлы бояулар пайдаланылады. Көптеген лакты-бояулы материалдарды магазиндерден дайын немесе жартылай фабрикаттар күйінде сатып алуға болса, енді біреулерін, мәселен желімді сырлы қолдан жасауға да (су, бор, бояғыш пигмент және желім арқылы) болады.

Тұрғын үйді сырлағанда бояулық сілтіге төзімділігін де ескерген жөн. Жаңа әктелген қабырға мен бетон ұзақ уақыт қа дейін еттілік қасиетін сақтайды, соның негізінде эмальды және майлы сырдың құрамында болатын алкидті смолалар тез бүлінеді. Металл заттарды тат пен кірден металл щеткамен тазалайды. Сыланған қабырға, металл немесе ағаш заттарды майлы бояумен сырламас бұрын, оған олифа жағыл алған жөн. Бұл бояудың сырланатын затқа жақсы жұғуына септігін тигізеді. Бұрын ақ, сырмен боялған затты қайтадан сырламас бұрын ыстық сумен жуып, қырғышпен тазалаған жөн, егер кетпесе, 3% сірке суы немесе тұз қышқыл ының ерітіндісімен сүртеді. Сыланған қабырғалары дақ пен ысты тотияйын ерітіндісімен (1 л ыстық суға 50-ден 100 г дейін тотияйын қосады), ал майлы дақтарды 2 процентті ыстық сода ер і тінді-сімен кетіруге болады. Егер қабырғалары немесе төбедегі дақ тотияйынның ерітіндісімен сүрткенде кетпесе, онда үстінен мырышты ақ бояумен сырлап жіберу керек. Төбе мен қабырғаны тотияйын ерітіндісімен бір-екі рет сүрту қажет. Ерітіндіні басқа заттарға шашыратып алмас үшін сақ болған дұрыс. Желімді бояулы пайданалар алдында сырланатын жерді тегістеп алады да, қайнатылған сабынды, тотияйын және ашудас қосып жасалған сумен жуалы. Қоспаның құрамын анықтаған кезде тотияйынның әсерімен кейбір бояулық түсі кететін ін де ескерген жөн. Бояулық түсіне қарай кей жағдайда қайнатылған сабынды немесе ашудасты қоспаны пайдаланған дұрыс.

Тотияйын қоспасын жасау

Қоспаға 40 процентті 300 г қара сабын, 200 г құрғақ ағаш желімі, 300 г тотияйын, 300 г олифа және 3 кг ұнтақталып сүзгіден өткізілген бор қажет. Алдымен 2—3 л ыстық су құйылған эмаль ыдысқа тотияйынды ерітеді. Ішінде 2—3 л ыстық суы бар екінші бір ыдысқа желімді салып, оған сабын қосып, түйіршік қалдырмай араластырып езеді. Сосын үстіне олифа қосқанда эмульсия пайда болады. Алынған қоспаны електен өткізіп, оған тотияйынды бор және су (10 л) ерітіндісін қосады. Мұндай қоспамен 40 м2 жерді тегістеуге болады. Пайдаланар алдында қоспаны електен немесе бірнеше қабат дәке сүзгіден өткізеді. Оны ағаш немесе эмаль ыдыста екі тәулік шамасында сақтауға болады. Қайнатылған сабын қоспасын 2 кг әк, 200 г қара сабын, 10 л су; 3 кг қоймалжың әк, 300 г қара сабын, 100 г олифа, 10 л су араластырып жасайды. 2 л ыстық суға сабынды езіп, оған олифа құяды. Сосын 8 л суға әк салып ерітіп, оған сабын мен олифаның қоспасын араластырады.

Ашудасты қоспалы жасау

Қоспаға 200 г алюминийлі ашудас, 200 г қара сабын, 200 г құрғақ ағаш желімін, 30 г олифа мен 2 кг ұнтақталып електен өткізілген бор қажет. 3 л ыстық су құйылған ыдыста ашудасты ерітіп, ал екінші ыдысқа (оған да 3 л ыстық су құйылған) желімді салып араластырып, үстіне сабын мен олифа қосады. Сосын үстіне ашудас қоспаны құйып, бор салып, су қосып, бәрін араластырады.

Казеин бояумен сырланатын жерді тегістейтін қоспа

Бұл қоспаның құрамы мынандай: 1 кг бояу, 1,4 л су, 30 г олифа. Құрғақ бояулы 0,5 л жылы суға езіп, әбден араласқаннан кейін (1—2 сағат) бояулы көзі сирек електен өткізеді. Сосын үстіне олифа мен қалған суды құйын араластырады да, жиі көзді елекпен сүзеді. Тегістейтін қоспаны малма бояу жаққышпен екі рет ұзыннан және көлденеңінен жағалы. Кепкеннен кейін жолақ немесе дақ қалса, тағы бір рет жағалы. Тегістелген жерді ақшыл сұр түске қоспа қоюланбай тұрып (24 сағаттық ішінде) болған жөн. Терезе, есік және еденді сырламас бұрын саңылау, тесіктерді бітеп тегістейді (3-су-рет). Қоспаның құрамы 1 м2 жерді сырлау есебімен алғанда 2 кг желім, 170—180 г табиғи олифа, әрқайсысы 5 г сикқатив пен қара сабын, 300 г ұнтақталған бордай тұрады. Тегістеу жұмыстары жүргізілген жерді пемза немесе шарық қағазбен ысқылан тазалағаннан кейін екінші рет тегістеп, олифа жағалы. Желімді бояумен сырлау. Желімді бояулы үйдің ылғалданбайтын ішкі бөліктерін сырлауға пайдаланылады. Оны пайдаланар алдында сырланатын жерді әбден келтіреді, Сырлаудың сапасы тегістеуге байланысты болғандықтан, қатты кірлеген, ластанған жарді 2—3 рет тегістеп алған жөн. Желімді бояулар сауда орындарында пайдалануға әзір күйінде (казеинді, декстринді, сүйектен жасалған желім) түседі. Мұндай бояулардың 1 кг-ын 1 л суға араластырады. Алдымен 0,6 суға бояуды езіп, үстіне 20—40 л олифа қосады, сосын қалған су мен қоспалы сүзгіден өткізеді. Дайындалған қоспалы 24 сағаттан артық сақтауға болмайды.Декстринді немесе сүйектен жасалған желімді бояулы 1:1 қатынасындай мөлшерде жылы суға езіп, 5—6 сағат тұндырған соң қайта араластырады.

Желімді бояу мен ақтағыш заттар

Бұларды құрғақ жартылай фабрикаттардан, пигмент бояу мен желімнен жасайды. Бұл үшін борлы ыстық суға салып (су бордың жарты салмағындай болу керек), 1—2 сағат тұндырады. Екінші бір ыдыста бояғыш затты тура осындай әдіспен дайындайды. Үшінші ыдысқа 600 г .желімді 1 шелек су ға салып езеді. Сосын езілген борға біртіндеп бояғыш зат қосып араластырады. Бояғыш затты қосқан сайын сырдың түсін айқындап отырған жөн. Ол үшін сырлы фанердің кішкене бөлігіне жағын, кепкеннен кейін керек түспей салыстырып байқайды. Бояулық қою-сұйықтығын ажырату үшін оны таяқпен араластырады, егер оны ыдыстан шығарғанда сыр таяққа тұтас жағылса, әрі біркелкі сорғалап тұрса, оның қоюлығы қалыпты деп есептеледі. Егер сыр таяққа біркелкі жағылмаса,онда колерге бор мен бояғыш зат қосып қойылтады, ал қою болған жағдайда су құяды. Колердің түсін айқындағаннан кейін оған желім қосады. Бұл сырдың сапасын арттырады. Желім шамадан тыс көп қосылса қабыршақтанады да, ал жеткіліксіз болса, жолақтанып тұрады. Желім қосқан кезде бояу алдымен қоюланалы, сосын қайта сұйылады. Бұл-бояулық пайдалануға жарамдылығының белгісі. Желімді 60% тез кебеді, ол неғұрлым тез кепсе, бояулық түсі соғұрлым қанық болады.

Төбені сырлайтын қоспа

Бұл қоспаның құрамы төмендегідей: 10 л жылы суға 60 г ағаш желім мен 6 кг ұнтақталып, електен өткізілген бор қосып араластырады. Қоспаға аздап көк бояу немесе ніл қосып түсін көгертеді. Төбені екі қайтара сырлайды. Алғашықда терезеден түсетін жарыққа көлденең, сосын жарық бойымен ақтайды. Бояу жаққышты төбеге перпендикуляр ұстаған жөн. Оған ескі резеңке доптың жарты сын кигізіп қойса, аққан бояу соған жиналады. Мұндай жұмысқа арнаулы бүріккіш құрылғыларды пайдалануға да болады. Кабырғаны төбе толық кепкеннен кейін сырлайды. Оны жоғарыдан төмен сырлаған дұрыс. Желімді бояу жылы күйінде жақсы жағылады. Бояулы бір жерге іле-шала екі реттен артық жақпаған жөн. Одан көбірек жағылса, бояу баттасып, жолақтанып тұрады.

Майлы бояумен сырлау

Майлы және эмальды бояумен ағаш, темір заттарды, сылақ жұмыстары жүргізілген жерлерді сырлайды. Бұрын сырланған жерді бояудан бұрын, оны ескі сырлап тазартқан жөн. Жақсы жабысқан ескі бояуды қырмай-ақ, 2—5 процентті сода немесе сабынды сумен жуса да болады. Ойсыз жаңа бояу нашар ұстайды. Сырды толық кетіру үшін бояу қабатын жүмсартатын арнаулы пасталар пайдаланылады. Мұндай пастаны дайындау үшін 0,5 кг ұнтақталған бор мен 0,5 кг асбест немесе қоймалжың әк қажет. Қоспаны 20 процентті каустиктің (күйдіргі зат) ерітіндісінде дайын-дайды. Бор мен әкті қамыр тектес болғанша араластырады (каустик ерітіндісін 1 бөлігіне 4 бөліктей су қосу арқылы жасайды). Алынған қоспаның ескі сырдың үстіне жағып, 2—3 сағат ұстайды. Сосын жұмсарған бояу қабатын қырғышпен қырады. Тазаланған жерді алдымен 2 процентті сірке қышқылының ерітіндісімен, кейін таза сумен жуалы. Бұдан соң бір немесе бірнеше қабаттан тегістейді. Бір қабат тегістегенде бояу түсіне сәйкес алынған олифамен немесе арнаулы қоспа пайдаланады, ал екі қабаттап тегістегенде алдымен олифамен майлап, үстіне тегістегіш қоспа жағады.

Арнаулы қоспа

Олифадан (1 кг), қою майлы бояу (0,5—1 кг) және РС—2 (10—100 г) бояу сұйылтқышынан дайындайды. Сауда орындарында пайдалануға дайын қызыл-қоңыр түсті ГФ—020 қоспасы түседі. Оны бояу жаққышпен бір рет жағалы. Қалыпты температурада 48 сағаттық ішінде кебеді. 1 м2 жерге 100 г қоспа жұ салады. Тегістегіш қоспа ке іше ине н кейін білік немесе бояу жаққышпен майлы, эмальды бояу-ларды бір немесе бірнеше рет жағалы. Бояулы жақпас бұрын оның қанша уақытта кебе-тіндігін анықтаған жөн. Егер бояу белгіленген уақыт ішінде кеппесе, онда 1 кг болуға 20—30 г сиккатив қосады (сиккативті бұдан көп қосуға болмайды, өйткені ол бояу қаба-тының беріктігін төмендетеді). Бояулы пай-даланар алдында әбден араластырыгі, сүзгі-ден өткізеді. Егер әр банкада бояулық түсі әр түрлі болса, онда барлығын бір ыдысқа құйып мұқият араластырады. Қойылып кеткен бояулы скипидар, уайт-спирт, олифа немесе лак қосып сұйылтады. Майлы бояулы жұқа біркелкі етіп жағалы. Егер бояу қалжың жағыл са, жай кебеді, әрі кепкеннен кейін қатпарланып тұрады, ал кабырғаны қалыңдан сырласа қалың жолақ қалады. Сондықтан бірден тым қалың сыр-лағанша, әрқайсысын кептірін бірнеше рет жұқалан сырлаған әлдеқайда тиімді. Сырлаған кезде бояу жаққышты боялатын жерге перпендикуляр ұстаған жөн. Бояулық біртегіс жағылуына назар аудару керек. Қабырғаны сырлағанда алдымен тігінен, сосын көлденең, соңынан қайтадан тігінен бояған дұрыс. Ағашты болғанда алдымен көлденең, ал екінші рет ағаш тал шығыны ң бойымен сырлайды.Сырлап болғаннан кейін кішкене бояу жаққышпен жолақтарды, қатпарларды тегістейді.

Суэмульсиялы бояумен сырлау

Суэмульсиямен кез келген кабырғаны және төбені сырлауға болады. Сырланатын жерді желімді немесе майлы бояумен сырланғандағы сияқты дайындайды (дұрысы майлы бояудағыдай). Құрамында тотияйыны бар қоспамен тегістеуге болмайды, өйткені ол эмульсияның сапасын төмендетеді. Пайдаланар алдында бояулы мұқият араластырады, егер қоюланса, су қосып сұйылтуға болады. Сосын бояу жаққышпен, білікпен немесе пульверизатормен жағалы. Дұрыс пайдаланған жағдайда ұзақ уақытқа жарайды. Кебу мерзімі (18— 230С температурада) 30 минуттай аспайды, 1,5—2 сағатта әбден кеуіп болады. Бояулы кептіріп барып, екі қайтара жаққан дұрыс. 1 кг эмульсия 5 м2 жерге жетелі. Сауда орындарында әр түсті бояулар сатылады.