Тартус
Тартус (араб. طرطوس) — Сириядағы Латакиядан кейінгі екінші ірі порттық қала, Тартус мухафазының әкімшілік орталығы.[3] Тартус — Сирияның ең көне қалаларының бірі. Қалада финикиялық және римдік дәуірлердің түрлі қирандылары мен артефактары сақталған. Қала Араб халифатының, Тамплиер орденінің және Осман империясының қол астында болған.[4]
| Қала | |
| Тартус | |
| араб.: طرطوس | |
 | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Мұхафаза | |
| Аудан | |
| Губернатор |
Фирас Ахмед әл-Хамид[1] |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
34°53′14″ с. е. 35°53′41″ ш. б. / 34.887306° с. е. 35.894778° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 34°53′14″ с. е. 35°53′41″ ш. б. / 34.887306° с. е. 35.894778° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
458 327[2] адам (2023) |
| Ресми тілі | |
| Сандық идентификаторлары | |
| Телефон коды |
+963 |
Тартус шекарасы
| |
.svg)
Этимологиясы
өңдеуФиникиялықтар бұл жерді Интрадос деп атаған. Кейінірек, латын тілінде қала Антарад немесе Антарадус (Antaradus) деген атауға ие болды. Кресшілер заманында ол Антартус (Antartus) немесе ағылшынша Тортоса (Tortosa) деп аталды. Византия дәуірінде қала Тартуса деп өзгертілді, ал арабтар оны Тартус деп атады.[4][5][6]
Географиясы
өңдеуТартус Сирияның оңтүстік-батысында және Жерорта теңізінің жанында орналасқан. Бұл провинцияның оңтүстігінде Ливан, ал солтүстігінде Латакия провинциясы орналасқан. Бұл провинция батысында Жерорта теңізімен, шығысында Хомс және Хама провинцияларымен шектеседі.[7]
Тартус, Баниас және Сафита қалалары Тартус провинциясының маңызды қалалары болып табылады. 1972 жылға дейін бұл провинция Латакия провинциясының бір бөлігі болып саналды.[7]
Климаты
өңдеуТартус климаты — субтропикалық, Жерорта теңізінің климаты. Жазда ауа температурасы 30-35 °C, қыста температура 5-10 °C-қа дейін төмендеуі мүмкін, кейде нөлге дейін түседі. Жылдық орташа жауын-шашын мөлшері — 1000 мм.
Халқы
өңдеу2004 жылғы соңғы халық санағы бойынша Тартус қаласында 115 769 адам тұрды. Қаланың негізгі тұрғындары — сириялық арабтар, ал конфессионалдық құрамында шиит-алавиттер басым — Сириядағы діни азшылық, олар 1971-2024 жылдары билік құрған алавиттер династиясымен байланыстырылған. 2011 жылғы бағалау бойынша, алавиттер тұрғындардың 69%-ын құраған, қалада сондай-ақ сунниттер (18%), исмаилиттер (7%) және христиандар (7%) тұрған.[8]
Тарихы
өңдеуТартус қаласында финикиялық кезеңнен қалған тарихи орындар өте аз. Қала император Константин кезінде ерекше мәртебеге ие болды, себебі Тартус тұрғындары қасиетті Дева Марияға табынған. Аңыз бойынша, оның құрметіне алғашқы шағын шіркеу III ғасырда салынған. Екі ғасырдан кейін жер сілкінісі бұл шіркеуді қиратып, бірақ керемет түрде оның құрбандық үстелі сақталып қалған. 1123 жылы бұл оқиғаның құрметіне кресшілер қасиетті Құдай-Ана (Богоматерь) Тартус шіркеуін салды. Қала мұсылмандардың қолына өткеннен кейін, шіркеу мешіт ретінде пайдаланылды, ал Осман империясы кезінде казарма ретінде қызмет етті. Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін Сирия Француз мандатына кірген болатын. Француз билігі кезінде Тартус қаласындағы тарихи ғимараттар қайта жөнделіп, қазіргі уақытта олар мұражай ретінде пайдаланылады.[4][9][5][6]
ХХ ғасыр
өңдеуТурцияға Хатай аймағының қосылуымен 1939 жылы Тартустың Сирия үшін маңызы артты. Қалада белсенді даму 1946 жылы Сирия тәуелсіздік алғаннан кейін басталды. 1960-жылдары портты жаңарту мен кеңейту жұмыстары жүргізілді, ол кей жылдары Латакия портынан жүк айналымы бойынша озып кетіп, Сирияның фосфаттарын экспорттаудың негізгі арнасына айналды.
1940–1960 жылдары аралығында Тартусқа ауылдық аймақтардан алавиттердің көші-қоны басталды. Бұл кезеңде қалада Эль-Джаме, Эль-Рамль және Эль-Гамка сияқты алавиттік кварталдар құрылды, нәтижесінде Тартус және оның маңайында алавиттер саны көпшілікті құра бастады. Алавиттердің қалаға қоныстануы 1971 жылдан кейін, алавит Хафез Асадтың билікке келуімен жеделдей түсті. Сол уақытқа қарай Тартус маңызды провинциялық орталыққа айналды, ал 1981 жылы қала тұрғындарының саны 52 589 адамға жетті.[8]
XXI ғасыр
өңдеуТартус қаласының тарихи орталығы кресшілер дәуіріндегі қамалдың қабырғалары мен ішкі аймағында салынған заманауи ғимараттардан тұрады. Қамалдың айналасындағы ор қазірге дейін ескі қаланы жаңа қаладан бөліп тұр. Қамалдың ішінде бірнеше тарихи ескерткіштер сақталған.[4]
2023 жылғы 6 ақпанда Түркияда және Сирияда күшті жер сілкінісі болды. Жерасты дүмпулері сирияның төрт миллионға жуық тұрғындары бар аймақтарын, оның ішінде Тартус қаласын да зардапқа ұшыратты.[10]
2024 жылдың 8 желтоқсанында Тартус қаласы Сириялық оппозицияның солтүстік-батыс Сирияда жүргізген шабуылы барысында оппозицияның бақылауына өтті.[11][12][13]
Инфрақұрылымы
өңдеу2000-жылдардың басынан бастап, соғысқа дейін Тартус қаласы құрылыс бумын бастан өткерді. Жерорта теңізінің жұмсақ климатын пайдалана отырып, қала ішкі туризмнің басты орталықтарының біріне айналды, әсіресе жағажай туризмі саласында. Қала жағалауы бойында көптеген қонақ үйлер мен басқа да демалыс инфрақұрылымы объектілері салынды, олар Дамаск, Алеппо және Хомс қалаларынан туристерді тартып, соғыс басталғанға дейін үлкен сұранысқа ие болды.[8]
Өнеркәсібі
өңдеуТартус — ірі ауыл шаруашылығы аймағының орталығы. Соғысқа дейін қала маңындағы құнарлы жазықтықтарда бақша және көкөніс шаруашылығы қарқынды дамыған болатын. Сонымен қатар, Тартус өңірінде дәстүрлі түрде құс шаруашылығы дамыған, себебі алавиттер қауымының діни салт-жораларына байланысты құс етіне сұраныс жоғары болған. Сондай-ақ, зәйтүн майын өндіру саласы да аймақта маңызды орын алады.[8] Тартус қаласында бірнеше өнеркәсіптік кәсіпорындар жұмыс істейді, оның ішінде екі металл прокаттау және металл өңдеу зауыттары бар. Алайда, тұрғындардың негізгі бөлігі мемлекеттік секторда еңбек етеді. Сонымен қатар, қала тұрғындарының бір бөлігі сауда, балық аулау саласында және көлік пен энергетикалық инфрақұрылымды қызмет көрсету саласында жұмыс істейді.[8]
Қаладағы маңызды кәсіпорындардың бірі – тәулігіне 6,5 мың тонна цемент шығаратын цемент зауыты. Сондай-ақ, бұл қалада бұрын Алеппода болған, бірақ соғыс салдарынан көшуге мәжбүр болған King Recording дыбыс жазу және тарату студиясы бар.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ President al-Assad issues decrees on appointing new governors for eight Syrian provinces (20 July 2022).
- ↑ Tartus Population 2023. Macrotrends.
- ↑ Порт Тартус – Дамаск (орыс.).
- ↑ a b c d О городе Тартус (орыс.).
- ↑ a b Тартус – что такое в Католической энциклопедии (орыс.).
- ↑ a b Тартус – ещё один город для жизни (орыс.).
- ↑ a b Сирияның географиясын білгіңіз келсе, бұл мақаланы жіберіп алмаңыз (қаз.).
- ↑ a b c d e Тартус: что это за город и в чем его значение для России (орыс.).
- ↑ Города Сирии – Тартус (орыс.).
- ↑ Тартус – последние новости (орыс.).
- ↑ Сирийские боевики зашли в портовый город Тартус (орыс.).
- ↑ Сирийская вооруженная оппозиция вошла в Тартус, сообщил Al Jazeera (орыс.).
- ↑ Сирийские боевики вошли в города, рядом с которыми находятся российские военные базы. Что там происходит? (орыс.).