Тритон

Тритон; Қазбалық ауқымы: Үлгі:Geological range
	; Triturus cristatus ; Triturus marmoratus
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:	Жануарлар;
Жамағаты:	Хордалылар;
Табы:	Қосмекенділер;
Сабы:	Caudata;
Тұқымдасы:	Salamandridae;
Кіші тұқымдасы:	Pleurodelinae;
Тегі:	Triturus; Rafinesque, 1815<
Үлгілік түрі
	Triturus cristatus; (Laurenti, 1768);
Species
	Triturus carnifex (Laurenti, 1768); Triturus cristatus (Laurenti, 1768); Triturus dobrogicus (Kiritzescu, 1768); Triturus ivanbureschi Arntzen and Wielstra, 2013; Triturus karelinii (Strauch, 1870); Triturus macedonicus (Karaman, 1922); Triturus marmoratus (Latreille, 1800); Triturus pygmaeus (Wolterstorff, 1905);
Синонимдері
	Triton Laurenti, 1768; Molge Merrem, 1820; Oiacurus Leuckaert, 1821; Molga Boie, 1827; Tritonella Swainson, 1839; Hemisalamandra Dugès, 1852; Petraponia Massalongo, 1853; Pyronicia Gray 1858; Alethotriton Fatio, 1872; Triturus Boulenger, 1878; Turanomolge Nikolskii, 1918; Neotriton Bolkay, 1927;

Тритон (лат. Triturus) – саламандралар тұқымдасына жататын құйрықты қосмекенділердің бір туысы. Тритондардың Еуразияның жазық жерлері мен тауларында (теңіз деңгейінен 2700 м-ге дейін), негізінен ормандарда тіршілік ететін 9 түрі белгілі. Қазақстанда Арал теңізінің Солтүстігінде, Жем өзенінде, Балқаш көлі маңында кездесетін – кәдімгі Тритон (Тriton vulgarіs) бар. Оның ұзындығы 18 см-дей. Денесі ұршық тәрізді, екі жағынан қысыңқы, денесінің жартысы – құйрығы. Арқа жағы қоңыр, бауыры сарғылт дақты. Тіршілігінің басым бөлігі суда өтеді, бірақ құрлықта қыстап шығады. Жыныстық жағынан 2 – 3 жасында жетіледі. Аналығы көктемде таяз суларға немесе ағыны қатты емес өзендерге 30 – 700 (көбінесе 150 – 200) жұмыртқасын салады. Бұл кезде аталықтарында тарақ тәрізді арқа және құйрық қанаттарында жұрын өсіп жетіліп, денесі ашық түске боялады. Ұрықтануы іштей өтеді. 3 – 5 айдан кейін дернәсілдері ересек Тритонға айналады. Кейбір түрлерінде дернәсілдері қыстап шығып, ересек дарабасқа айналуы келесі жылы жүзеге асады (толық емес неотения). Омыртқасыздармен қоректенеді. Тритондарды лабораторияда тәжірибе жасау үшін пайдаланады. Кейде басқа тұқымдас пен туысқа жататын құйрықты қосмекенділерді де тритон деп атайды. (Мысалы, бұрыштістілер тұқымдасына жататын – тырнақты Тритон). Карпат Тритоны (Тритон montandonі), кішіазия Тритоны (Тритон vіttatus) және альпі Тритоны (Тритон alpestrіs) – өте сирек кездесетін эндемиктер, олар қорғауға алынған.

Тағы қараңыз өңдеу

Саламандралар тұқымдасы

^[1]

Сілтеме өңдеу

↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9,, 8 том

Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[1] «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9,, 8 том

[1]