Тікенді алхоры құстары

	Тікенді алхоры құстары
	The Thorn Birds
	Басылым
Авторы	Колин Маккалоу
Түпнұсқа тілі	ағылшын
Жариялануы	1977 жыл, сәуір
ISBN	0-06-012956-5

«Тікенді алхоры құстары» (ағыл. The Thorn Birds) – аустралиялық жазушы Колин Маккалоудың 1977 жылы жарық көрген отбасылық сагасы.

Роман бестселлерге айналды. Лондондық университеттердің бірі өткізген зерттеулер бойынша, әр минут сайын әлемде осы романның 2 экземпляры сатылады. Романда айтылған аңыздың негізіне Оскар Уайльдтің «Бұлбұл мен раушан» ертегісі алынған деген ой бар.

Аталуы

Роман аталуы аңыз негізінде алынған. Өмірінде бір ғана рет, бірақ ең керемет ән салатын құс туралы аңыз бар. Күндердің бірінде ол ұясынан ұшып, тікенді алхорыны іздей бастайды, таппағанша тыным таппайды. Үшкір бұтақтардың арасында әнін шырқап, кеудесімен ең ұзын, ең үшкір тікенге ұмтылады да, жақындап қалған өлімге қарамастан бұлбұл мен бозторғай қызғанатындай ән салады. Жалғыз, қайталанбас әннің құны – өмір. Әнге құлағын салып, бүкіл әлем тоқтап қалады, тіпті Құдайдың өзі бұл мезетте жәннәттан жімиіп тұрады, себебі ең үздіктін барлығы ұлы азап құнымен алынады... Кем дегенде аңызда солай делінген.

Сюжет

Оқиға 1915 жылы басталып ғасырдың жартысын қамтиды. Кітап жеті бөлімге бөлінген, әр бөлімде басты кейіпкерлерінің бірінің мінезі ашылады. Оқиғаның центрі – жаңазеландтық кедейлерден ең ауқымды аустралиялық шаруашылықтарының бірі, Дрохеданың басқарушыларына айналған Клири отбасының өмірі.

Бөлім 1. 1915—1917 жж. Мэгги

Кітап жаңа ғана төртке толған отбасының кіші қызы, Мэггидің, туған күнінен басталады. Көпбалалы отбасы тұрмысы, отбасының анасы, Фионаның күнделікті ауыр еңбегі, католикалық мектепте қатал монахинялардың жетекшілігі астында оқу қиыншылықары, отбасының үлкен ұлы, Фрэнктың кедейлік пен өмірдің біртүрлілігімен қанағаттанбағандығы туралы баяндалады. Күндердің бірінде отбасы әкесіне, Патрик Клириға (Пэдди), апасы Мэри Карсон, үлкен аустралиялық шаруашылық, Дрохеданың, бай иесінен хат келеді. Ол Пэддині үлкен шопан қызметіне шақырады да, бүкіл Клири отбасы Жаңа Зеландиядан Аустралияға қоныс аударады.

Бөлім 2. 1918—1928 жж. Ральф

Аустралияда Клири отбасын жас діни қызметкері Ральф де Брикассар қарсалып алады. Отбасының жалғыз қызы, 10 жасар Мэгги, оның назарын өзінің сұлулығы мен ұялшақтығымен жаулап алды. Өсіп келе, Мэгги Ральфқа ғашық болады, алайда олар бірге бола алмайды, себебі Ральф, басқа діни қызметкерлер сияқты целибат уәдесін берген. Бұған қарамастан, олар ат шауып, әңгімелесеп көп уақыт бірге өткізеді. Мэри Карсон, «Болат ханы» Майкл Карсонның жесірі, Ральфқа жауапсыз ғашық, Мэгги мен Ральфтың қарым-қатынасына жаман жасырылған қызғаныш пен жек көрумен қарайды. Ральфтың бойжеткен Мэгги үшін дін қызметінен бас тартуға жақын екенін сезген Мэри өз өмірінің құнымен қулық дайындайды: Мэри Карсон өлімінен кейін оның едәуір мұрагерлігі шіркеуге Ральф де Брикассарды жақсы бағалап, жоғары қызмет беру жағдайында беріледі, Ральф Мэри Карсонның мұрагерлігінің басты реттеушісіне айналады, ал Клири отбасысы Дрохеда басқарушылар ретінде өмір сүреді. Енді Ральфтың алдында шіркеулік карьера мүмкіндіктер көкжиегі ашылады – ол өз өмірін Мэггимен өткізуден бас тартады да, Дрохедадан кетеді. Мэгги Ральфті қатты сағынады, Ральф та Мэггиді ұмытпайды, бірақ Дрохедаға оралуға асықпайды.

Бөлім 3. 1929—1932 жж. Пэдди

Үлкен өрт кезінде Мэгги әкесі Пэдди мен ағасы Стюарт қайтыс болады. Марқұмдардың денелерін басты усадьбаға әкелген күні Ральф та Дрохедаға келеді. Мэгги, уақытқа қайғысын ұмытып, Ральфтан сезіміне жауап алады, бірақ жерлеуден кейін Ральф бірден Ватиканға оралады. Мэгги оған өрттен кейін қалған жалғыз раушан гүлін сыйлайды, Ральф болса оны өзінің қалталық бревиарийінде сақтап қояды.

Бөлім 4. 1933—1938 жж. Люк

Мэгги әлі де жүрегінде Ральфқа махаббатын сақтап жүр. Сол уақытта усадьбаға Мэггиға қызығушылық танытқан жаңа жұмысшы, Люк О‘Нил келеді. Мэгги алдымен түрімен Ральфқа ұқсас Люкпен биге баруға келісті, кейін оған тұрмысқа шықты. Тойдан кейін, Люктың Аустралияның басқа шетінде қант қамысы жинағышы жұмысын тапқаны белгілі болады. Мэгги екеуі Джиллиден Солтүстік Квинслендке қоныс аударады. Люк плантацияға жұмыс істеуге аттанады, ал Мэггиді ерлі-зайыптылар үйінде көмекші жұмысын табады. Мэгги сәби мен жеке үй жайлы армандайды, Люк болса еңбек ету мен ақша жинауды дұрыс көреді, Мэггиге бірнеше жылдан кейін толық отбасылық өмір туралы уәде береді. Олар айлар бойы көріспейтін, бірақ Мэгги қулық арқылы Люктен жүкті болып, дүниеге Джастина атты қызын әкеледі. Қиын туудан кейін Мэгги қатты аурып қалады да, көмекші болып қызмет етіп жүрген үй иелері оған Матлок аралына сапарды сыйлайды. Мэггидің аттануынан кейін өз баласын көру үшін Люк келеді, үй иесі оған Мэггимен көрісіп кетсін дейді, бірақ Люк одан бас тартады да, қайтадан плантацияға оралады. Одан кейін Ральф келеді, оған да Матлок аралына барып келсін дейді. Ральф өз шешімінде сенімсіз, солай болса да өзін Люк деп атап, Мэггимен көрісуге аттанады. Бір-біріне деген махаббат сезімімен күресе алмаған Мэгги мен Ральф Матлок аралында бірнеше күн ерлі-зайыптылар сияқты өмір сүреді. Уақыт келгенде, Ральф діни карьерасын жалғастырып, кардиналға айналу үшін Ватиканға оралады. Мэгги Люкпен қоштасады, жүрек астында Ральфтің баласын тасып, Дрохедаға оралады.

Бөлім 5. 1938—1953 жж. Фиа

Еуропада Екінші дүниежүзілік соғыс басталып жатқан уақыт. Мэггидің екі інісі майданға аттанады. Ральф, енді кардинал ретінде Ватиканның Муссолинидің талабына деген иілгіштігімен шақ келіседі. Дрохедада Мэгги Дэн деп атын берген ұлды туады. Дэн Ральфтың дәл көшірмесі, бірақ еркектердің өте ұқсас болғандығынан, ешкімде баланың әкесі Люк екенінде күмән тумайды. Бұны тек қана Мэгггиның анасы Фиона (Фиа) байқап қалды. Мэгги мен Фиа арасындағы әңгімеден Фианың да жас кезінде онымен бірге бола алмайтын еркекке ғашық болғаны белгілі болады. Фиа одан сәби, Фрэнкті, туады. Фионаың әкесі Падрик Клириге қызымен неке қисын деп ақша береді. Фиона да, Мэгги де олармен бірге бола алмайтын еркектерді сүйген: Фионаның махаббаты өз карьерасын басты қойған, Ральф шіркеуге адал. Бірнеше жылдан кейін Ральф Дэнмен танысу үшін Дрохедағы келеді, бірақ Мэгги оған ештене айтпаған соң, Дэн өзінің баласы екеніне көзі жетпейді.

Бөлім 6. 1954—1965 жж. Дэн

Мэгги балалары бой жетіп, өзіне мамандық таңдай бастайды. Джастина актерлік жолды таңдап, Лондонға көшеді. Дэн діни қызметкерге айналуды арман етеді. Мэггидің ашуына шек жоқ: ол Дэнда балалар болады деп үміттенген, солай Ральфті шіркеуден «ұрлап кетеді» деп ойлаған. Бұған қарамастан, Дэн өз таңдауында сенімді, Мэгги оны Ральфтың жанында болсын деп Ватиканға жібереді. Дэн семинарияда білім алады. Діни қызметке өту салтынан кейін Дэн қызмет алдында демалып келу үшін Крит аралына аттанады. Бұнда Дэн екі әйелді суда құтқарып жатқанда миокард инфарктінен қайтыс болады. Мэгги Ральфқа келіп, грекиялық әкімшілікпен диалогта көмек сұрайды да, Дэн оның ұлы екенін айтады. Ральф Дэннің денесін Дрохедаға әкелуге көмектеседі де, ұлының жерлеуінен кейін өз амбициялары үшін ең құнды заттарды құрбандыққа шалғанын мойындап, о дүниеге кетеді.

Бөлім 7. 1965—1969 жж. Джастина

Дэннің өлімінен кейін Джастина өзіне орын таба алмай, жұбанышты сахнада іздейді. Джастина інісінің өлімінде өзің кінәләйді: ең басында ол Дэнмен бірге Критке баруды жоспарлаған, бірақ кейін Критке барудың орнына өзі ғашық болған жақын досы, неміс Лион Мерлинг Хартгейммен уақыт өткізуді таңдайды. Джастина ол Дэнмен бірге болса, қайғы болмайтын екеніне сенген. Джастина бірде Дрохедаға оралуға тырысады, бірде Лионмен қарым-қатынасын түзітуге ұмтылады. Лион Джастинаны сүйеді, Джастинаны өзіне үйлендіргісі келеді, Джастина болса біреуге байланып қалып, осал болып қалудан қорқады. Бұған қарамастан, Дэн алдында кінәсін жою үшін, Лионнан алыстауға тырысады. Сонында Джастина Лионға тұрмысқа шығады. Мэгги Дрохедада қызының үйленуі туралы жеделхатты алады. Усадьба болашағы жоқ – оның ағалары бойдақ, балалары жоқ, Дэн қаза тапты, ал Джастина балалар туралы тіпті естігісі келмейді.

Тікенді алхоры туралы аңыз

Кітап атауы негізіне жұмыртқадан шыққан кезінен бастап тікенді алхоры ағаштарын іздеп жүретін аңыздағы «тікенді құс» алынған. Роман жарық көргенге дейін осы аңыз үшін басқа көздер табылған емес, бірақ сол кезеңнен бастап оны әртүрлі ғылыми емес көздерде «ескі кельт аңызы» деген атпен кездесетін болған.

Кейіпкерлер

Мэгенн «Мэгги» Клири — орталық кейіпкер, көпбалалы отбасының жалғыз қызы. Романда 4 жасынан бастап 58 жасына дейін өмірі баяндалған.
Отец Ральф Рауль де Брикассар — Мэггидің шың махаббаты, әдемі ирландтық католикалық діни қызметкері.
Падрик «Пэдди» Клири — Мэггидің әкесі, кәдімгі ирландтық еңбекшісі; Дрохедадағы өрт уақытында қайтыс болды.
Фиона «Фиа» Армстронг Клири — Пэддидің әйелі мен Мэггидің анасы, аристократтардан шыққан өте бақытсыз адам.
Фрэнсис «Фрэнк» Армстронг Клири — Мэггидің үлкен ағасы, Фионаның некеден тыс туған алғашқы баласы. Мэгги оның сүйікті қарындасы болған; адамды өлтірген үшін 30 жыл түрмеде отырды.
Мэри Элизабет Клири Карсон — Падриктің апасы, өте бай әйел; жесір, Дрохеда иесі.
Люк О’Нил — бақытсыз үшжылдық неке кезіндегі Мэггидің күйеуі; Джастинаның әкесі.
Дэн О’Нил — Мэггимен и Ральфтың ұлы, Мэггидің мақтанышы мен бақыты, әкесінің жолымен барып, діни қызметкерге айналды. Жиырма алты жасында Грецияда екі батып бара жатқан әйелді құтқарып жатқан кезде инсульттан қайтыс болды.
Джастина О’Нил — Мэгги мен Люктің қызы, білімді, тәуелсіз бойжеткен. Роман соныңда Пэдди Клиридің жалғыз немересі.
Людвиг и Энн Мюллер — Мэгги көмекші болып жұмыс жасаған үйдің иелері. Олар Мэггидің өмірлік досына айналады.
Боб, Джек и Хьюги Клири — Мэггидің үлкен ағалары. Барлығы Пэддиға ұқсайды, Дрохедада салт басты болып, өмір сүріп жатыр.
Стюарт «Стю» Клири — тыныш, мейірімді бала, анасына ұқсады, жасы бойынша Мэггиге ең жақын. Аустралияда доңыздан қайтыс болады.
Хэролд «Хэл» Клири — Мэггидің сүйікті інісі. Төрт жасында круптан қайтыс болды.
Джеймс «Джимс» и Патрик «Пэтси» Клири — егіз ұлдар, отбасы кенжелері. Екінші дүниежүзілік соғысқа қатысқан.
Лион «Ливень» Мёрлинг Хартгейм — Ральфтың досы. Неміс. Батысгерманиялық парламенттың мүшесі, Джастинаның күйеуі.
Архиепископ (кейін кардинал) Витторио ди Контини-Верчезе — Ральфтің тәлімгері, Лионның досы.

Экранизация

1983 жылы роман бойынша телесериал шықты. Роман авторына экранизация мүлдем ұнамады.