Тілдік контактілер

Тілдік контактілер (латcontactusжанасу) орыс контакты языковые — бір немесе бірнеше тілдін күрылымы мен сөздігіне ыкпал ететін екі не одан көп тілдін бір-бірімен байланыска түсуі. Тілдік контактілердін әлеуметтік жағдайлары әр түрлі этникалык, тілдік топтардын шаруашылык, саяси т. б. себептермен бір-бірімен жиі карым-катынаска түсуі аркылы аныкгалады. Тілдік контактілер — эр түрлі тілде сөйлеушілердін үнемі байланыс жасауы нәтижесінде пайда болады, ондай жағдайда сөйлеушілер бір мезгілде екі тілді бірдей пайдалануы немесе әркайсысын жеке колдануы мүмкін. Нейролингвистиканын жана мәліметі бойынша Тілдік контактілер екі тілде сөйдеушілердін әркайсысынын өзі аркылы іске асырылады: мидын бір сынары (әдетте сол жағы) бір тілді менгереді, екінші сынары (он жағы) екінші бір тілді түсінеді не белгілі мөлшерде біледі. Мисынарларынын арасындагы байланыс аркылы Тілдік контактілердегі бір тілдін формалары мидын баска сынарына беріліп, баска тілде айтылуғатиіс мәтінге косылады. Тілдік контактілер нәтижесі тіл денгейлерінде эр түрде көрінеді. Тілдік күрылымға неғүрлым кірікпейтіндер арнаулы салалардағы терминдер, сол себегіті олар түгелдей баска тілден ауысып алынады (мысалы, көптеген тілдердегі итальяндык музыка терминдері т. б.). Грамматикалык мағынасымен коса сөз ауысу Тілдік контактілер жағдайында туыс тілдердін арасында болады. Осындай жағдайда аффикстерде сөзжасамдык мағыналарымен бірге грамматикалык мағыналар да ауысып отырады. Тілдік контактілердін әсеріне ұшыраған тілдер эр түрлі өзгеріске түседі. Тілдік контактілердін кеңінен белгілі нәтижелері контактіге түскен тілдердін біреуінін (не екеуінін) фонемалар жүйесінін өзгеруіне байланысты. Костілділік жағдайында кейде байланыска түскен тілдердін біреуі басымдылык жасайды, сөйлеушілер сонын ынғайымен өздері колданатын екінші тілдін сипатын өзгертеді. Тілдік контактілермен байланысты неғұрлым мәртебелі тіл негізгі тіл бейнесінін өзгеруіне эсер етеді (мысалы, араб тілінін араб емес халыктар тіліне әсері). Тілдік контактілер бір тілдін диалекгілері мен солардын біреуіне негізделген әдеби тіл арасында болуы мүмкін.