Уақытша Сібір үкіметі

Уақытша Сібір үкіметі, Томск қаласында 1918 жылы 27 қаңтарда кеңестік билікке қарсы облыстық дума жиналысында құрылған.

Оған негізінен эсерлер (социал-революционерлер) партиясының мүшелері енді. Бастапқы кезде Уақытша Сібір үкіметі мүшелері арасында ауызбірлік болмады. Соның салдарынан П.Я. Дербер бастаған үкімет мүшелерінің бір тобы Харбинге, кейіннен Владивостокқа қоныс аударды. Уақытша Сібір үкіметінің тез арада қаладағы билікті өз қолына алуға жасаған әрекеті нәтижелі болмады. 1918 жылы мамырда чехословак корпусының бүлігі нәтижесінде Томскіде кеңестік билік құлатылды. Осыны пайдаланған Уақытша Сібір үкіметі мүшелері 1 маусымда Томскідегі билікті өз қолдарына алып, Уақытша Сібір үкіметінің Батыс Сібірлік комиссариатының құрылғандығын жариялады. Бұл комиссариат көп ұзамай Омбыға көшіп келді. 23 маусымда Уақытша Сібір үкіметінің Томскіде қалған тобы П.В. Вологодский басқарған үкіметтің жаңа құрамы құрылғандығын хабарлады. Уақытша Сібір үкіметінің Владивостоктағы Дербер басқарған негізгі тобы қаланы 29 маусымда ақ чехтар басып алысымен өздерін “Сібірдегі орталық үкімет” деп жариялады. Алашорда үкіметі Томскідегі Вологодский басқарған Уақытша Сібір үкіметімен және оның Омбыдағы комиссариатымен байланыс орнатып, кеңестік билікке қарсы бірлесе күресуге әрекеттенді. Уақытша Сібір үкіметі Алашорда үкіметін өзіне бағындыруды көздеді. Бұл өз кезегінде екі үкімет арасындағы байланысты әлсірете түсті.

Уақытша Сібір үкіметі шілдеде “Сібірдегі ұлттардың мәдени автономиясының шекарасы туралы негізгі ереже” атты қаулысын жариялады. Бұл қаулы бойынша Сібірдегі ұлттарға мәдени автономия берілетін болды. Мәдени автономия идеясына Сібірдегі орыс емес халықтардың қайраткерлері қолдау танытпай, ұлттық аумақтық автономия идеясын жақтады. Уақытша Сібір үкіметі 1918 жылы 3 қарашада Сібір аумағындағы өкімет билігін Уфа директориясына беру туралы декларация қабылдады.