Шыңғыс Уәлиұлы Уәлиханов

Шыңғыс Уәлиұлы Уәлихан (1811, Уәли ханның Сырымбеттегі ордасы – 1895, Сырымбет қонысы) – Көкшетау округінің аға сұлтаны, Абылай ханның немересі, Уәли ханның ұлы, Шоқан Уәлиханның әкесі. Полковник және Батыс Сібір мен Солтүстік Қазақстанның қоғам қайраткері.

Шыңғыс Уәлиұлы Уәлиханов
Лауазымы
Ту Көкшетау Аға сұлтаны Ту
1863 — 1866
Ізашары	Құсбек Тәукеұлы
Ізбасары	Мұса Жылғарин
1860 — 1862
Ізашары	Мұса Жылғарин
Ізбасары	Құсбек Тәукеұлы
Ту Құсмұрын Аға сұлтаны
1834 — 1853
Ізашары	лауазым пайда болды
Ізбасары	Есеней Естемесұлы
Ту Аманқарағай Аға сұлтаны Ту
1834 — 1844
Ізашары	Жалбыр Абдоллаұлы
Ізбасары	белгісіз
Өмірбаяны
Білімі	Омбыдағы әскери училище
Дүниеге келуі	1811 (1811) Уәли ханның Сырымбеттегі ордасы
Қайтыс болуы	1895 (1895) Сырымбет қонысы
Династия	Төре
Әкесі	Уәли хан
Анасы	Айғаным Сарғалдаққызы
Балалары	ұлы Шоқан

Өмірбаяны

Ауыл мектебінен бастауыш білім алған соң, шешесі Айғанымның айтуымен Омбы әскери училищесінде білім алған. Училищені майор шенінде бітіріп, Аманқарағай (1834 – 44), Құсмұрын (1844 – 53), Көкшетау (1857 – 68) округтерінің аға сұлтаны болған. 1853 – 57 ж. Омбы облысы Сібір қазақтары басқармасында кеңесші болды. Қазақтардың қалыптасқан қоғамдық және шаруашылық тұрмыс-салтын қайта құруға ат салысты. Кенесары Қасымовтың ұлт-азаттық қозғалысына қолдау көрсетті. Уәлиханов оқу-ағарту және ғылымның рөлін жоғары бағалады, ғалымдармен, саяхатшылармен, декабристермен жақын қарым-қатынас орнатып, Орыс географиялық қоғамының ғалымдарына қазақ халқы мен даласы жөніндегі ғылыми, этногр. материалдар жинауға көмектесті. Уәлихановтың жинаған жәдігерлері мен мәліметтері Мәскеудегі көрмеге қойылып, С-Петерургте өткен шығыстанушылардың 3-Конгресінде көрсетілді. 1868 ж. полковник шенінде отставкаға шықты. Этнографиялық топтама үшін жинаған жеке заттары Мәскеу, Санкт-Петербург, Омбы және Гамбург мұражайларында сақтаулы. Қалтқысыз қызметі үшін Ресейдің бірнеше орден, медальдарымен марапатталған.