Көкшетау сыртқы округі
Көкшетау сыртқы округы - Ресей империясының 1822 жылы 22 шілдедегі “Сібір қазақтары туралы Жарғысы” бойынша 1824 жылы 29 сəуірде құрылған. Округті аға сұлтан басқарды. Алғашқы аға сұлтаны болып Уәлиханұлы Ғұбайдолла (Абайділдә), қазылары атығай руынан Зілғара Байтоқаұлы және керей руынан Мүсет Жәнібекұлы сайланды. 1857 жылы Көкшетау сыртқы округында 16 болыс (майлыбалта атығай, атығай бағыш, құдайберді атығай, құрсары керей, туадан керей, балтыкөш керей, есенбақты керей, уақ керей, есенәлі керей, жаулыбай қарауыл, уақ, самай керей, қанжығалы, құлтай қыпшақ, күрлеуіт қыпшақ, бай қырғыз), 144 ауыл, 8778 үй болды. Патша үкіметінің 1868 жылы 21 қазандағы [[Орал, Торғай, Ақмола және Cемей облыстарын басқару туралы уақытша ереже|“Орал, Торғай, Ақмола және Cемей облыстарын басқару туралы уақытша ережесіне”]] сәйкес Көкшетау сыртқы округы' уезд болып, Ақмола облысының құрамына енді.[1]
- Ғұбайдолла Уәлиханов – 1824, 1832-1838.
- Жылғара Байтоқин – 1824-1826, 1838-1841.
- Тоқтамыс би – 1826-1827.
- Абылай Ғаббасов – 1829-1832.
- Әбілқайыр Ғаббасов – 1841-1845.
- Маңдай Тоқтамысов – 1845-1851.
- Әбдіғафар Маңдаев – 1852-1854.
- Пірәлі Ғаббасов – 1854-1857.
- Мұса Жылғарин – 1858-1860, 1866-1868.
- Шыңғыс Уәлиханов – 1860-1862, 1863-1866.
- Шыңғыс Уәлиұлы Уәлиханов (1857 – 68)
- Құспек Таукин – 1862-1863.[2]
Болыстары
өңдеуОрталық мемлекеттік мұрағат материалдарында Көкшетау округіндегі қазақ болыстарының орналасу тізімі құрылған 1820-шы жылдары төмендегідей болған:[3]
№ |
Болыс атауы | Рулар | Сайланған сұлтандар |
---|---|---|---|
1 | Майлыбалты атығай болысы | Бабасан, Сүйіндік қара-Қадыр, Сары баласы, Елтоқ | Әбілпейіс Ғабайдуллин |
2 | Бағыс Атығай болысы | Атығай Бағыс, Ақкиік, Баба, Құлансу, Қойлы Атығай | Қонысбай Ғаббасов |
3 | Құдайберді Атығай болысы | Құдайберді, Бәйімбет | Старшын М. Жанғарин |
4 | Құрсары керей болысы | Құрсары, Барш Құрман, Сырым, Сағал- Сары, Есенберді | ХХХ |
5 | Қуандық керей болысы | Қунадан төбек, Жәнібек, Қармұрын, көшіп жүрген қыпшақ және Баба атығайлықтармен бірге | ХХХ |
6 | Балта Көшебе керей болысы | Балта, Көшебе, Мұраталы, Төлей, Сибан, Шағалан | Старшын Етек Жандосов |
7 | Есенбай керей болысы | Шығыр, Абыз, Андағұл, Мұрат және Құрсарының бір бөлігі | Сұлтан Кенжесары Рүстемов |
8 | Уақ керей болысы |
Уақ, Бидалы, Жансары, Шайгүл, Баржақсы, Шағай | Старшын Шуақ |
9 | Иманалы керей болысы | Алдай, Қантай, Жадияр, Дәулетінбет, Бинай, Мадьяр, Нұралы, Нұрымбет, Күлтөбе | Сұлтан Әбділғұл Аблайханов |
10 | Жұмабай Қарауыл болысы | Жұмабай, Ыдықбай, Баққошқар | Сұлтан Сейіткұл Шыңғысов |
11 | Атқы Жауар Қарауыл болысы | Атқы, Жауар, Мөнтіқ, Сары, Қылды | Самай Шыңғысов |
12 | Уақ болысы |
Шоға уақ, Жансары уақ, Байжігіт уақ | ХХХ |
13 | Самай керей болысы | Самай, Матақай, Алдыберды | ХХХ |
14 | Қанжығалы болысы | Калапар, Барақ Шабақ, Құлтабар, Қошкелді, Жолымбет | Сұлтан Нұрмұхамбет Сыдықов |
15 | Құлатай Қыпшақ болысы | Құлатай, Көгайдар, Құдас, Құлан | Сұлтан Аблай Ишимов |
16 | Күрлеуіт қыпшақ болысы | Күрлеуіт, Елубай, Айқұлдық, Мадяр | Сұлтан Нұралы Құрашев |
17 | Байқырғыз болысы |
Байқырғыз, Жаңақырғыз | Сұлтан атағы бар би Қуандық Құтамбетов |
1844 жылғы жүргізілген санақ бойынша[4]
Болыстар | ауыл | Киіз үй | Ерлер | әйелдер | жылқы | Қара мал | Қой мен ешкі |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1) Бабасан-Бағыс болысы | 16 | 1047 | 3073 | 3173 | 19320 | 3820 | 29852 |
2) Андағұл-Ораз-Бәйімбет болысы | 16 | 1215 | 3291 | 3353 | 39303 | 5140 | 85519 |
3) Андай-Ырсай болысы | 12 | 598 | 1627 | 1459 | 17863 | 1680 | 35703 |
4) Ақкиік-Құлансу-Қойлы болысы | 11 | 601 | 1590 | 1615 | 13729 | 1979 | 194201 |
5) Есенбай болысы | 19 | 1219 | 2646 | 2233 | 37507 | 3932 | 54497 |
6) Қараша-Жаулыбай болысы | 12 | 906 | 2390 | 2565 | 13685 | 2023 | 29949 |
7) Майлы-Балта болысы | 15 | 1045 | 2896 | 3167 | 27853 | 4273 | 38816 |
8) Қылды-Ноғай болысы | 13 | 947 | 2652 | 2935 | 12906 | 2069 | 22258 |
9) Атқы-Қарауыл болысы | 19 | 498 | 1133 | 1323 | 22259 | 1655 | 38194 |
10) Жабар-Қарауыл болысы | 9 | 424 | 765 | 859 | 8814 | 1273 | 23054 |
11) Мөнтік-Сары-Қарауыл болысы | 7 | 405 | 795 | 771 | 9940 | 1769 | 20329 |
Дуан бойынша барлығы: | 149 | 8905 | 22358 | 23453 | 223179 | 29603 | 574372 |
Дереккөздер
өңдеу- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, V том
- ↑ http://elib.nklibrary.kz/pdf/asyl-mura/zhylgara.pdf Мұрағатталған 9 желтоқсанның 2018 жылы.
- ↑ http://emirsaba.org/azastan-tarihshilarini-ltti-kongresi-azastan-tarihi-innovaciya.html?page=18
- ↑ http://elib.nklibrary.kz/pdf/asyl-mura/zhylgara.pdf Мұрағатталған 9 желтоқсанның 2018 жылы.
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |