Чарльз Лайтоллер
Чарльз Герберт Лайтоллер (ағылш. Charles Herbert Lightoller; 30 наурыз 1874 — 8 желтоқсан 1952) - ағылшын теңізшісі, коммандер, «Ерен еңбегі үшін» крестінің кавалері және басқа да марапаттардың иегері. Ол «Титаниктің» бортында екінші көмекші қызметін атқарды, және Титаник апатынан аман қалған шені ең жоғары офицер болды. Сол жақ борттан адамдарды эвакуациялауды қадағалады. Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде ерлігі үшін марапатталған. Кейінірек, отставкадағы әскери-теңіз офицері бола тұра, ол одақтастар әскерін Дюнкерктен эвакуациялауға қатысып тағы да марапатталды.
| Чарльз Лайтоллер | |
| ағылш. Charles Herbert Lightoller | |
 | |
| Толық есімі |
Чарльз Герберт Лайтоллер |
|---|---|
| Туған күні | |
| Қайтыс болған күні |
8 желтоқсан 1952 (78 жас) |
| Азаматтығы | |
| Ұлты |
ағылшын |
| Қызметі |
теңіз офицері |
«Титаникке» дейін өңдеу
Теңіз мансабының басталуы өңдеу
Чарльз Лайтоллер Англиядағы Ланкашир шағын қалашығында дүниеге келген. Оның анасы ол туылғаннан кейін көп ұзамай қайтыс болды, ал әкесі ұлы 13 жасқа толғанда мақта өңдеу зауытына жұмысқа тұрғызып, өзі Жаңа Зеландияға кетті. Чарльздің ауыр зауыттық жұмысқа зауқы соқпады. Ол Примроз Хилл кемесінде юнга болып жұмысқа орналасты. 21 жасында жарты әлемді шарлап, кеме апатынан, ашық теңіздегі өрттен және қатты циклоннан аман өтіп, Лайтоллер капитанның көмекшісі ретінде сертификат алып, желкенді флоттан букемелеріне ауысты. Келесі үш жыл бойы ол Африканың корольдік пошта флотында қызмет етті, онда ол безгекпен қатты ауырып бір өлімнен қалды.
Осыдан кейін ол Клондайктағы алтын құштарлығына қатысу үшін теңіз қызметін біраз уақытқа қалдырды. Алайда, шаруасы оңға баспай, әртүрлі жұмыстармен айналысуға мәжбүр болды. Жүк пойыздарында билетсіз жолаушы ретінде ол Канаданы кесіп өтіп, ковбой ретінде жұмыс тауып, ақыры Англияға оралды, онда ол қайтадан теңіздегі мансабын жалғастырып, White Star Line- ге орналасты.
Форт Денисон оқиғасы өңдеу
Бұл кезде Британдық Достастықта екінші ағылшын-бур соғысы қызып тұрды, оған Австралияның сарбаздары белсенді қатысты. Бұл енді ғана тәуелсіздік алған Австралия қатысқан бірінші қақтығыс болғандықтан, елдің назары Оңтүстік Африкаға аударылды. Осы аласапыран жағдайда авторы Лайтоллер мен оның жолдастары болған әзіл ерекше көзге түсті. 1900 жылы сол кезде Чарльз қызмет еткен Медик кемесі Сидней портында тіркелді. Оңтүстік Африкадағы қақтығысқа қаншалықты көңіл бөлінгенін білген Лайтоллер және тағы төрт матрос жергілікті халықты әзілдеп алдауға шешім қабылдады. Таңертең ерте олар Сидней айлағындағы Форт Денисонға шағын қайықпен жүзіп, бекіністің жайтартқышына қолдан жасалған бурлардың туын байқаусыз іліп қойды. Бекініс зеңбірегін көп мөлшердегі мылтық пен түрлі шаң-тозаңды тиеп алған олар елу футтық ұзын сақтандырғышты жағып, елеусіз жоғалып кетті. Таңертеңгі күрт жарылыс және қарсыластардың туы қалада дүрбелең тудырды, жергілікті газеттер пранкерлерді соттауды талап етті, Жаңа Оңтүстік Уэльспарламенті тіпті айлақ қорғанысын арттыру мәселесін көтерді, бірақ өтемақы зиян үшін және White Star Line компаниясының көпшілік алдында кешірім сұрауы жеткілікті болды. Бірақ, белгілі болғандай, бұл оқиға Чарльз Лайтоллердің мансабының соңы емес, белгілі бір мағынада, тіпті керісінше: ол оқиға үшін жауапкершілікті өз мойнына алып, сыбайластарын беруге келіспейтіндіктен, ол Солтүстікке ауыстырылды. Бұны тіпті жоғарылау ретінде қарастыруға болады.
«Титаникте» өңдеу
Маджестик және Океаникте бірнеше жыл жұмыс істегеннен кейін Чарльз өзін қабілетті теңізші ретінде көрсетті, сол себептен үшіншіден бірінші көмекшіге дейін көтерілді. Бұл кезде жаңа жолаушылар лайнері «Титаник» өзінің алғашқы сапарына дайындалып жатқан болатын. Чарльз сынақ сапарлары кезінде бірінші көмекші болуға шақырылды, ал кейінірек экипаждағы өзгерістерге байланысты ол екінші көмекші лауазымына тағайындалды.
Апат болған түні өңдеу
1912 жылдың 15 сәуіріне қараған түні Чарльз Лайтоллер айсбергке соқтығыспас бұрын соңғы кезекшілікте болды. Белгіленген сағатта оны Уильям Мердок алмастырды, бірақ Чарльз ұйықтап жатқанда, 23:40-та ол қатты соққыны сезінді. Көп ұзамай ол басқа офицерлермен бірге көпірге шақырылып, кеменің тағдырынан хабардар болды.
Ол «бірінші кезекте әйелдер мен балалар» ережесін өте мұқият сақтай отырып, сол жақ борт жағынан жолаушыларды дереу эвакуациялауға кірісті, нәтижесінде қайықтардағы көптеген орындар бос қалды, өйткені апаттың алғашқы минуттарында қауіпсіз болып көрінетін Титаникті қалдыруға дайын адамдар аз болды. Ал Лайтоллер қайықтарды жартылай бос жіберіп, ерлерге оларға отыруға рұқсат бермеді. Ер адамдар қайықтарға сол жақ борт жағында ескекшілер қажет болған жағдайда ғана отырды. Бір кезде ол тіпті қайыққа отырып алған ерлерді қарумен қорқытуға мәжбүр болды. Құтқару қайықтарыныңайтарлықтай жетіспеушілігінен Чарльз және басқа офицерлер Эндельгард жүйесінің жеңіл жиналмалы құтқару қайықтарын алуға барды. Осы кезде Лайтоллер жиналатын В қайығын босатып жатқанда, Титаник кенеттен тез су астына кете бастады. Кемеден секірген Чарльз әуелі инстинктивті түрде судан шығып тұрған марсқа қарай бет алды, бірақ кеме батып бара жатқанда оның жанында болу қауіпті екенін есіне түсіріп, бүйірге қарай жүзуге тырысты. Ол ғажайыптан желдеткіш шахтаға сіңіп кетпей, төңкеріліп жатқан жиналмалы В қайығына жүзіп кетті[1].
Жанындағы мұхитқа құлап кеткен Титаниктің құбыры қайықты суға батып бара жатқан кемеден алыстатып, суда қалуына мүмкіндік берген. Төңкерілген қайықта барлығы 30 адам болған, Лайтоллер оларды қайық суға батпайтындай етіп тепе-теңдікте отыруды ұйымдастыра алды. Бұл «Титаниктің» құтқарылған соңғы жолаушылары болды; Лайтоллер жолаушыларды шығаруға көмектесті және бортқа соңғы болып өзі шықты. Таң атқанда оларды « Карпатия » кемесінің қайықтары алып кетті, сол уақытта жиналмалы Б қайығында 27 адам қалды.
Апаттан кейін өңдеу
Куәгерлік ету өңдеу
Тірі қалғандар арасында ең жоғарғы шенді офицер Лайтоллер Ұлыбританияда да, АҚШ-та да тергеулердің негізгі куәгері болды. Ол White Star Line-ды жақтаушы позициясында тұрды. Оның айтуынша, ол өмірінде бұндай тыныш теңізді көрмеген, оның түбінде ақ жарғыштарсыз жақындап келе жатқан айсбергті көру өте қиын болған.
Лайтоллер осы апаттың салдары бойынша ұсыныстар берді. Бұрын кеменің тоннажынақарай есептелген қайықтардың санын енді борттағы жолаушылар мен экипаж мүшелерінің санына қарай есептеу ұсынылды. Сонымен қатар, Лайтоллер құтқару қайықтарын пайдалану бойынша оқтын-оқтын оқытуды және жолаушы қандай құтқару қайықтарына тағайындалған жалпы нұсқаулықты ұсынды. Әрбір кемемен тәулік бойы радиобайланыс және ауа-райы жағдайына байланысты қауіпті аймақтар туралы сигналдарды үздіксіз беру де Титаник апатын зерттеу аяқталғаннан кейін жалпы ережеге айналды.
Зейнеткерлікте өңдеу
1946 жылы 72 жасында Лайтоллер демобилизацияланып, Лондон өзенінің полициясы үшін қайықтар жасай бастады. Чарльз Лайтоллер 1952 жылы 8 желтоқсанда 78 жасында Лондондағы кезінде қайтыс болды. Ол Лондондағы Мортлейк крематориындакремацияланды . Sandauer яхтасы және кейбір жеке заттары Рамсгейт мұражайында орналасқан.
Отбасы өңдеу
1903 жылы Сиднейге саяхатта ол 49 жыл бірге өмір сүрген болашақ әйелімен танысады. Олардың бес баласы болды, кіші ұлы, РАФ ұшқышы Брайан соғыстың бірінші күнінде Вильгельмсхафен әуе шабуылы кезінде қаза тапты. Үлкен ұлы Роджер соғыстың соңғы апталарында Францияда қайтыс болды.
Дереккөздер өңдеу
- ↑ фотография. Басты дереккөзінен мұрағатталған 1 маусым 2009.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 18 наурыз 2009.